Çin’in Zhurong keşif aracından alınan yeni bilgilere nazaran, Mars’ta, 400.000 yıl öncesine kadar sıvı su, tahminen de kum doruklarında karın erimesi ile yaygın bir biçimde var olmuş olabilir.
Zhurong keşif aracı, 2021’in başlarında Kızıl Gezegene indiğinden beri Mars anlayışımızda kimi değişiklikler yaşandı. Mars’taki eski ırmakların ve sellerin varlığını on yıllardır biliyor olsak da, son kalan sıvıların yaklaşık üç milyar yıl evvel kuruduğu düşünülüyordu. Karşılaştırma için belirtmek gerekirse, bu vakit aralığı, Dünya’da birinci tek hücreli organizmaların fotosentez yapmaya başladığı vakitlere yakın bir periyoda işaret ediyor.
Ancak daha geçtiğimiz yıl, Zhurong keşif aracının gezegende 700 milyon yıl kadar yakın bir tarihte sıvı suyun mevcut olabileceğine dair kesin olmayan deliller keşfetmesi ile birlikte bu kestirimler değişmeye başladı.
Yine de, o sırada değişen iddialar bile, Mars’ta potansiyel olarak sıvı suyun bulunduğu vakit hakkındaki varsayımların artık ne kadar ileri taşındığına kıyasla neredeyse değersiz kalıyor. Zhurong, son birkaç yılını, Mars yüzeyindeki 3.300 kilometrelik genişliğiyle güneş sistemindeki en büyük çarpma havzasını oluşturan geniş bir ova olan Utopia Planitia’yı araştırarak, araziyi kaplayan rüzgârlı kumulların bileşimi hakkında bilgi toplayarak geçirdi.
Görev üzerinde çalışan Çin Bilimler Akademisi grubuna nazaran, bulduğu bilgiler “mevcut hayat belirtileri arayan gelecekteki keşif vazifeleri için kritik ipuçları sağlıyor.” Bilim insanları, bu kumulların ince, çatlamış kabuklar ve parçacık yığınlarıyla kaplı olduğunu buldu ve bu özelliklerin yalnızca yakın geçmişte sıvı suyun varlığıyla açıklanabileceğini söylüyor.
Çin Bilimler Akademisi bilim insanı ve bulgular üzerine yayınlanan yeni bir makalenin müelliflerinden biri olan Xiaoguang Qin, New Scientist ile yaptığı görüşmede “Kum zirveleri daha çağdaş bir yer şekli” dedi ve devam etti: “Kumulların yüzeylerindeki bu kabuklar, kum doruklarını katılaştırdı ve hareket etmelerini engelledi.”
Bu yeni ispat, sıvı suyun olmadığı milyarlarca yahut yüz milyonlarca yıl yerine, Kızıl Gezegenin 1,4 milyon ile 400.000 yıl evvel ortasında don yahut kar ceplerine mesken sahipliği yapmış olabileceğini gösteriyor. Bu da, arkaik insanların çoktan Avrupa’da dolaşmaya başladığı bir vakte karşılık gelen, şaşırtan derecede yeni bir vakit dilimine denk geliyor.
Değişen eksen eğriliği ile mümkün olabilir
Qin, bunun sadece Mars’ın değişen eksen eğikliği nedeniyle mümkün olduğunu belirtiyor. Birkaç milyon yıl evvel, gezegenin kutupları daha direkt güneşe dönüktü, bu da buzulların ekvatora daha yakın yerlerde kar olarak ağırlaşan yüksek ölçüde su buharı salmasına neden oldu. Qin, Space.com ile yaptığı görüşmelerde “Zhurong gezicisinde rastgele bir alet tarafından su buzu tespit edilmediğini”, lakin tekrar de bu modelin “Zhurong gezgininin indiği alçak enlemlerde don yahut kar oluşturmak için atmosferdeki buhar için bir yenileme sistemi sunduğunu” söyledi.
Bu kum zirvelerinin diğer bilinmeyen jeolojik süreçler tarafından yaratılmış olma mümkünlüğü hala olsa da, öteki araştırmacılar grubun teklifinin makul olduğunu bildiriyor. Bu teklifin yanlışsız olması, sadece Mars’ın jeolojik vakit çizelgesinin büyük oranda tekrar oluşturulması değil, tıpkı vakitte coğrafyasının da yine gözden geçirilmesi manasına geliyor. Kum zirveleri gezegenin her yerinde çok yaygın olduğundan ötürü, Mars’ta daha evvel bilinenden çok daha fazla çağdaş su ispatı olabilir.
Araştırmaya dahil olmayan, Florida Teknoloji Enstitüsü astrobiyoloji profesörü Manasvi Lingam, Space.com ile yaptığı görüşmede “Olgu bir yerde belgelendi” dedi ve ekledi: “Ancak, misal enlemlerde Mars yüzeyinin hayli büyük bir kısmına uygulanabilir olmalıdır.”
Keşif, Science Advances mecmuasında detaylı olarak yayınlandı.