Türkiye ekonomisi yıllık %2,1 ile piyasa (%2,5) beklentisinin altında büyüdü. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış veriye göre, çeyreksel bazda 2Ç24 için daha önce %0,1 büyüme olarak açıklanan veri, %0,2 daralma olarak revize edildi. 3. çeyrekte de ekonomi önceki çeyreğe göre %0,2 daraldı. Böylece Türkiye ekonomisi çeyreksel bazda iki çeyrek üst üste küçüldü.3Ç24’te Çeyreksel verilere göre, 4 çeyreklik büyüme eğilimi %0.6’dan %0.5’e indi.
Dış talebin milli gelire etkisi yükseldi
3Ç24’teki yıllık büyüme dinamikleri, dış talebin büyümeye katkı sağlarken, iç talebin sınırlı da olsa büyümeyi aşağı çektiğini gösterdi. Dış talebin katkısı önceki çeyreğe göre arttı. Stoklar dahil iç talep ise büyümeyi Covid-19 dönemi sonrası ilk kez düşürücü etki yaptı. Özel tüketimin büyümeye katkısı 2Ç24’e göre artsa da kamu tüketiminin ve yatırımların yıllık bazda azalması iç talepteki zayıflıkta etkili oldu. Bu üç kalem toplamda büyümeyi yukarı çekse de stokların daraltıcı etkisi toplam iç talebin net etkisinin düşürücü yönde olmasına neden oldu.
3Ç24’te ihracatın büyümeye sınırlı, ithalatın ise daha belirgin büyümeyi artırıcı etkisi var. Dış talebin pozitif katkı yapmaya devam etmesi olumlu olsa da yatırımların 7 çeyrek büyüdükten sonra 3Ç24’de daralması ekonomik görünüm için olumsuz.
Büyüme 2024-2025’te zayıf seyredecek
IMF son raporunda, küresel büyüme tahminini 2024 yılı için %3,2 seviyesinde korurken, 2025 için %3,3’ten %3,2’ye düşürdü. Türkiye 2024 ve 2025 yılı büyüme tahminleri %3.0 ve %2,7 olarak açıklandı. ABD seçimleri sonrasında küresel ticarete ilişkin riskler bölgesel büyüme eğilimleri üzerinde aşağı yönlü etki yaratabilir.
Türkiye ekonomisi Ocak-Eylül döneminde yıllık %3,2 büyüdü. Yılın son çeyreğine ilişkin öncü veriler, zayıf büyüme eğiliminin devam ettiğine işaret ediyor. Büyüme tahminlerimiz 2024 ve 2025 yılları için sırasıyla %3,2 ve %2,5.
Dengeli büyüme eğiliminin önümüzdeki çeyreklerde de devam edeceğini tahmin ediyoruz.
Detaylarda öne çıkanlar
- 3Ç24’te 2,1 puanlık büyümede dış talep katkısı 2,2 puan, iç talep katkısı –0,1 puan oldu
- 3Ç24’de 2,1 puanlık büyümede dış talep katkısı 2,2 puan, iç talep katkısı –0,1 puan oldu. Özel tüketimin katkısı önceki çeyreğe göre 1,1 puan artarak 2,2 puan oldu. Özel tüketim katkısı 2Ç24’e göre artsa da son 4 çeyrek ortalaması olan 5,5 puanın altında kalarak yavaşlama trendinin devam ettiğine işaret etti.
- Kamu tüketimi 1Ç21 sonrası ilk kez yıllık bazda azalarak büyümeyi (0,1 puan) aşağı çekti.
- Toplam yatırımlar da 3Ç22 sonrası ilk kez büyümeyi düşürücü (0,2 puan) etki yaptı.
- Önceki on beş çeyrekte olduğu gibi 3Ç24’te de stok değişimi büyümeyi aşağı çekerken, etkisi 2,0 puan ile önceki çeyreğe göre arttı. Stoklar hariç iç talebin büyümeye katkısı, 1,9 puan ile önceki çeyreğin 0,7 puan üstünde gerçekleşti. Artışta özel tüketim yıllık büyümesindeki hızlanma (%1,5’ten %3,1’e) etkili oldu.
- Özel tüketim harcamaları tarafında, 4 çeyreklik veriler, dayanıksız mal grubu dışındaki alt gruplarda büyümenin 3Ç24’te önceki çeyreğe göre yavaşladığını gösterdi. En hızlı büyüme %8 ile dayanıksız mal grubunda olurken, hizmetlerde büyüme %2 ile sınırlı kaldı.
- Yatırımlar tarafında, 4 çeyreklik veriler inşaatta büyümenin sınırlı yavaşladığını gösterirken, makine ve teçhizatta ise belirgin daralmaya işaret etti. 3Ç24’te makine ve teçhizat yatırımları yıllık %17 daralırken, inşaat yatırımları %4 ile büyümeye devam etti.
- Son 4 çeyrek eğilimlerine göre, 3Ç24’te yatırımda daha belirgin olmak üzere özel ve kamu tüketimi ivme kaybetti.
- 3Ç24’te yıllık bazda ihracat yıllık bazda %0,8 sınırlı artarken, ithalat %9,6 daraldı. Büyümeye ihracat önceki çeyrekte olduğu gibi 0,2 puan katkı yaptı. İthalat ise büyümeyi 2,0 puan yukarı itti.
- 3Ç24’te yıllık bazda sanayi (%2,2), “mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri“ (%0,3) ve “diğer hizmet faaliyetleri” (%2,4) küçüldü. Büyümeye en yüksek katkı sağlayan üç sektör tarım (0.5 puan), inşaat (0.4 puan) ve hizmet (0.3 puan) oldu. 2Ç24’te olduğu gibi 3Ç24’te de imalat sanayi büyümeyi 0,4 puan aşağı çekti. Önceki çeyreğe göre zayıflamanın belirgin olduğu sektörler hizmet ve bilgi&işlem olurken; büyüme finans&sigorta, inşaat ve “kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri” sektöründe hız kazandı.
BBVA Garanti Yatırım
Yazar: Nihan Ziya Erdem