Döviz Archives

“Kira tartışması alevlendi kamu devreye girmeli”

AVM’ler pandemi döneminde markalara ciddi destekler sağlayarak kiraların önemli bölümünden feragat etti. Şimdi de kur artışı ile eriyen kiralarla birlikte iki taraf arasındaki kira krizi yeniden gün yüzüne çıktı. Perakendeciler, konuttaki gibi işyeri kiralarına da artış sınırı talep ediyor.

Mehtap HALICI

Alışveriş merkezleri (AVM) yönetimleri ile markalar arasındaki kira krizi büyüyor. AVM’ler pandemi döneminde markalara ciddi destekler sağlayarak kiraların önemli bölümünden feragat etmişlerdi. Şimdi kur artışı ile eriyen kiralarla birlikte iki taraf arasındaki kira krizi yeniden gün yüzüne çıktı. AVM temsilcileri, kiraların dövizden TL’ye dönmesiyle her şeyin tepetaklak olduğunu, borçların hala döviz olarak devam ettiğini söyledi.

Kiraların dengelenmesi gerektiğini belirten marka temsilcileri ise, markalarla mülk sahiplerini karşı karşıya getirmeden kamu otoritesinin devreye girmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Perakendeciler, enflasyonun kontrol altına alınmasına katkı için konutlarda olduğu gibi geçici bir süre, örneğin 2024 sonuna kadar işyeri kiralarına yüzde 60 artış gibi bir sınırlama getirilmesi önerisini getiriyor.

Kiralar TL’ye döndü, borçlar döviz kaldı

2018 yılında Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle Türkiye’deki döviz bazlı kiraların TL’ye döndüğünü belirten Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği (AYD) Yönetim Kurulu Başkanı Nuri Şapkacı, “Dolar 9 kat artarken, gömlek 9 kat pahalanırken biz sadece kiralarımızı 4,5 kat artırdığımızda aradaki fark o yatırımların perişan olmasına sebep oluyor” dedi. Perakendecilerin şu anda çok iş yaptığına işaret eden Şapkacı, “Bir dönem AVM’ler kraldı ama kiraların dövizden TL’ye dönmesiyle beraber her şey tepetaklak oldu. AVM yatırımcılarının bir kısmının borçlarını ödemesine rağmen borçlar hala döviz olarak devam ediyor.

Bu durumdan mustaripler” diye konuştu. AVM yönetimlerinin markalara ihtarname çektiğini belirten Nuri Şapkacı, perakendeciyle bir araya gelerek anlaşmaya çalıştıklarını söyledi. Şapkacı sözlerine şöyle devam etti: “Kimi rasyonel perakendeciler haklı olduğumuzu söylüyor. Aslında yüzde 80-90’ıyla bir şekilde anlaşıyoruz. Kimse davalık olmak istemiyor. Olabildiğince anlaşmaya çalışıyorlar. Perakendeciler de kar marjlarımız düştü diyor. Hammadde ve maliyetler arttı. Her şeyin fiyatı arttı. Tabii her marka için durum değişkenlik gösterebilir.”

Emsallere göre karar veriliyor

Yatırımcıların gönderdiği kira bedellerini bazı perakende markalarının mutabık kaldığını belirten Nuri Şapkacı, “Zaten ciroları çok yüksek. Kimi pazarlık ediyor, kimisi arada bir yerde buluşuyor, çok az bir kısmıyla mutabakat sağlanmıyor” diye konuştu.

İhtarname gönderildiğinde kira tespit davalarında mahkemenin emsallerine bakarak karar verdiğini ifade eden Şapkacı, şunları söyledi: “Markalar bazen bize ihtarname gönderdiler diyorlar.

Sanki yüzde 100 ödemek zorundalarmış gibi. Ancak kira tespit davası açılır, o mahkemede birkaç sene sürer, hakim de hakkaniyet ölçüsüne girer, başka AVM’lere bakar, benzer markaların kiraları nedir inceler. Ancak o şekilde karar verebilir. Eğer kirayı çok yüksek istiyorsak veya bizim kiramız çok yüksekse bu bizim aleyhimize de çıkabilir, lehimize de.”

İşyeri kiralarına da sınırlama getirilebilir

Piyasa koşullarına bakıldığında mülk sahibinin hakkını da gözetmek durumunda olduklarını ancak kira artışlarının makul seviyelerde olması gerektiğine dikkat çeken Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, “Olaya sadece AVM’lerdeki mağazalar özelinde bakmamak gerekiyor. Cadde mağazaları ve ofis, depo, antrepo gibi alanların kiraları için de güncel enflasyonun çok çok üzerinde, yüzde 400-500’ü bulan fahiş kira artışı talepleri ile karşılaşıyoruz” dedi.

Özellikle iç talebin daralmaya başladığı bir dönemde markaların enerjilerini fahiş kira artışı talepleriyle harcamaması gerektiğini ifade eden Öncel, sözlerine şöyle devam etti: “Dolayısıyla burada markalarla mülk sahiplerini karşı karşıya getirmeden kamu otoritesinin devreye girmesinde yarar görüyoruz. Konutlarda olduğu gibi geçici bir süre, örneğin 2024 sonuna kadar işyeri kiralarına sınırlama getirilebilir. Bu sınır TÜFE’nin yüzde 50-60’ı düzeyinde olabilir.

Mülk sahibinin kaybı da ödeyeceği gelir ve kurumlar vergisinden düşülerek telafi edilebilir. Markalarımız için kira en önemli maliyet kalemi. Böyle bir düzenleme yapılabilirse kira maliyetlerine bağlı fiyat artışları da sınırlanacağı için enflasyonla mücadeleye önemli bir katkı sağlayacağını düşünüyorum.”

Kiralar, ciroların altında kalmaya başladı

Alışveriş Merkezi Danışmanı Avi Alkaş ise kiraların AVM’ler aleyhine baskılandığını belirterek şunları söyledi: “Cirolardaki artış enflasyonun dahi üstünde olduğu için yine de kiralar çok düşük kalmaya başladı. Yatırımcılar, mal sahipleri veya AVM sahipleri de bunların düzenlenmesi talebiyle geliyor. Bunun dengelenme arzusu şu anda gündemde. Sektör inanıyorum ki bu süreçte kendi dengelerini oluşturacaklar.

Çünkü ne AVM’ler kiracısız ne de kiracılar AVM’siz yapabilir.” Son dönemlerde alışveriş merkezlerinde enflasyonun üzerinde cirolar gerçekleştiği için mal sahiplerinin de kiraların bu oranlarda artırılmasını talep ettiğini belirten Avi Alkaş, “Kiralar alışveriş merkezleri aleyhine baskılandı. Ümidim ekonomik önlemlerin devreye girmesiyle gerek faizlerde gerek kurdaki oynamalarda önümüzü görebileceğimiz bir istikrara kavuşuruz” diye konuştu.

AVM’lerin yüzde 15’i yenileniyor

Türkiye’de 450 AVM olduğunu ve bunun yüzde 15’inin yenilendiğini belirten Nuri Şapkacı, “Bunlar milyonlarca dolarlık yatırım gerektiriyor. Zaten finansal olarak bu döviz kredilerinde zorlanıyorlar. Ödemeler çok sıkışık geçtiği için o yatırımları öteleyip duruyorlar.

AVM’leri yenilemek de önemli. Bunu yapmak da ciddi bir maliyet. Yenilenmediği takdirde dünyadan geriye düşüyorsunuz” dedi. Geçmişte senede 10-15 AVM açılıyorsa şu anda senede maksimum 1-2 AVM’nin açıldığını belirten Nuri Şapkacı, “Perakendeciler büyümek istiyor.

Ama AVM yatırımları olmadığı için maalesef büyüyemiyorlar. Şu anda kötü performans gösteren alışveriş merkezlerine bile talep var. İyi alışveriş merkezlerine zaten talep çok fazla. Kirasını ödediği sürece kiracıları çıkarma gibi bir hakkımız yok. 10 sene boyunca böyle kalabiliyor. Ondan sonra da zaten uzatıma gidebiliyorlar” diye konuştu.

Yatırımlar gelmeye başlayacak

Yasal müdahalelerle kira artışlarının frenlendiği ve kira artışları olmadığı için AVM yatırımlarının cazibesini yitirdiğini belirten Avi Alkaş, “Şimdi bu durumda tekrar alışveriş yatırımları başlayacak. Yavaşlayan, yarım kalan işlerin hızlanarak tamamlandığını gözlemleyeceğiz. Hâlâ alışveriş merkezi olmayan şehirlere de AVM yatırımlarının başlayacağını göreceğiz. Ekonomi kendi kuralları içerisinde AVM alan arzını artıracak.

Çünkü Türkiye’de dinamik genç nüfuslu pazarın büyüklüğü ortada. Alışveriş turizmini cezbeden konumu itibariyle de ülkemize inanıyorum ki bir takım yeni yatırımlar gelmeye başlayacak” dedi. Mall of İstanbul ve İstinye Park gibi talep gören AVM’lerde gerekli şartlar çerçevesinde ek yatırımların başladığına işaret eden Avi Alkaş, “Dolayısıyla imkanı olan genişleme büyüme fırsatını bulabilen, imar, ruhsat ve izin konularında olanakları olan alışveriş merkezlerinin daha fazla büyüdüğünü göreceğiz” şeklinde konuştu.

Merhaba arkadaşlar, bugün sizlere Prizmabet adlı bir bahis sitesinden bahsedeceğim. Prizmabet, Betconstruct altyapısı ile üyelerine kaliteli hizmetler veren ve ülkemizin önde gelen bahis sitelerinden bir tanesidir. 2009 yılında kurulan Prizmabet, lisanslı, güvenilir ve avantajlı bir site olarak dikkat çekmektedir. Prizmabet’te spor bahisleri, canlı bahisler, casino, canlı casino, slot oyunları, sanal sporlar ve daha pek çok seçenek bulabilirsiniz. Prizmabet’te oyun oynamak için aradığınız ortamı fazlası ile bulacaksınız.

Prizmabet’in en önemli özelliklerinden biri de Prizmabet TV kanalıdır. Bu kanal sayesinde bahis sitesinde bulunan müsabakaları üyeler bir ücrete katlanmadan istedikleri zaman takip edebiliyor. Böylece hem heyecanlı hem de kazançlı bir bahis deneyimi yaşayabiliyorsunuz. Prizmabet TV kanalında futbol, basketbol, tenis, voleybol gibi popüler spor dallarının yanı sıra daha az bilinen sporlara da yer verilmektedir. Prizmabet TV kanalını kullanmak için sadece siteye üye olmanız ve yatırım yapmanız yeterlidir.

Prizmabet ayrıca üyelerine bol miktarda bonus ve promosyon da sunmaktadır. Prizmabet’te ilk üyelik bonusu olarak 100 TL deneme bonusu alabilirsiniz. Bunun yanında yatırım bonusları, kayıp bonusları, arkadaş davet bonusu, doğum günü bonusu gibi farklı bonuslar da mevcuttur. Prizmabet bonusları sayesinde daha fazla oyun oynayabilir ve kazancınızı artırabilirsiniz. Prizmabet bonuslarının çevrim şartları da oldukça makul seviyededir.

Prizmabet para yatırma ve çekme işlemleri konusunda da üyelerine kolaylık sağlamaktadır. Prizmabet’te banka havalesi, kredi kartı, papara, cepbank, QR kod, bitcoin gibi farklı yöntemlerle para yatırabilir ve çekebilirsiniz. Para yatırma ve çekme işlemleri 7/24 yapılabilmekte ve kısa sürede hesaplara yansımaktadır. Prizmabet para yatırma ve çekme işlemlerinde herhangi bir komisyon veya kesinti de yapmamaktadır.

Prizmabet müşteri hizmetleri de üyelerine 7/24 canlı destek hizmeti sağlamaktadır. Prizmabet canlı destek ekibi sayesinde site ile ilgili her türlü soru, sorun veya önerinizi iletebilir ve anında çözüm bulabilirsiniz. Prizmabet canlı destek ekibi profesyonel, güler yüzlü ve yardımseverdir.

Sonuç olarak, Prizmabet ülkemizin en iyi bahis sitelerinden biri olarak gösterilebilir. Prizmabet’te hem eğlenceli hem de kazançlı bir bahis deneyimi yaşayabilirsiniz. Prizmabet’e üye olmak için güncel giriş adresini web sitemizden bulabilirsiniz. Prizmabet’e girmek için tıklayınız! Prizmabet’e katıldığınıza pişman olmayacaksınız!

Alaattin Aktaş: KKM’de gerçekte azalma yok, artış sürüyor

Ekonomim yazarı Alaattin Aktaş, Merkez Bankası kararının ardından Kur Korumalı Mevduatta azalma olduğu yönündeki algının doğru olmadığını belirterek, “Tam tersine…

Ekonomim yazarı Alaattin Aktaş, Merkez Bankası kararının ardından Kur Korumalı Mevduatta azalma olduğu yönündeki algının doğru olmadığını belirterek, “Tam tersine artış sürüyor” dedi.

Aktaş’ın yazısından ilgili bölüm şöyle:

“Kur korumalı mevduat 18-25 Ağustos haftasında görünürde azalınca bu durum hemen Merkez Bankası’nın bu hesapların tasfiyesi yolunda attığı adımlara bağlandı. Oysa KKM’de gerçekte bir azalma yok, tam tersine söz konusu hafta da artış devam etti. Kaldı ki 18-25 Ağustos haftasında bir azalma olsa bile bu durum Merkez Bankası’nın önlemlerinden kaynaklanamazdı, çünkü Merkez Bankası bu konudaki uygulama talimatını bankalara 28 Ağustos’ta gönderdi.

18-25 Ağustos haftasında KKM’nin gerilediği sonucuna varılmasının altında BDDK verilerini yalnızca TL bazlı okumak yatıyor. BDDK verilerine göre 18 Ağustos’ta 3 trilyon 408 milyar lira düzeyinde bulunan KKM, 25 Ağustos’ta 3 trilyon 369 milyar liraya indi. Ama acaba gerçekte bir azalma var mıydı?

Kurdaki düşüşün cilvesi

BDDK, kur korumalı mevduatı döviz cinsinden de açıklıyor. Buna göre 18 Ağustos’ta 126.4 milyar dolar olan KKM, 25 Ağustos’ta 127.6 milyar dolara çıkmış.

Nerede düşüş! Yok tabii ki!

Peki KKM döviz bazında artarken TL bazında nasıl mı düşmüş; yanıt çok basit, kur hareketinden dolayı. BDDK verilerine göre 18 Ağustos’ta 26.96 olan dolar kuru, 25 Ağustos’ta 26.40’a inmiş.

KKM’yi döviz cinsinden izlemek çok daha doğru; çünkü KKM’nin çok önemli bir kısmının, artık yüzde 60’ı mı, 70’i mi, yoksa daha fazlası mı; dövizden dönüşümle oluştuğu biliniyor. TL ile açılan kısım da dövize endeksli ama doğrudan DTH dönüşümle oluşturulmuş hesaplar zaten döviz. O yüzden de bu hesapları TL’ye çevirip “Şu kadar arttı ya da azaldı” demek çok fazla anlam ifade etmiyor.

Merkez Bankası’nın tahminlerin ötesinde faiz artırdığı ve aynı gün yüklü miktarda döviz satarak piyasaya müdahale ettiği 24 Ağustos’un ertesinde kurun düşük kalması KKM’nin TL bazında düşük görünmesi, hatta bir önceki haftaya göre gerilemiş görünmesi sonucunu doğurdu.

TCMB kararının etkisi zaten olamaz

Bir kere KKM’nin gerçekten azaldığı sonucuna varılması yanlıştı.

Hele hele görünürdeki bu azalmanın Merkez Bankası’nın KKM’nin yavaş yavaş tasfiyesini sağlamak amacıyla attığı adımların bir sonucu olduğunu söylemek tümüyle yanlıştı.

Merkez Bankası KKM’nin nasıl bir bela olduğunu görüp bu hesapların azalmasını sağlayacak yönde bir dizi adım attı. Bu adımlar ne ölçüde etkide bulunacak bunu henüz görmedik. Görmedik; çünkü Merkez Bankası bu önlemlerle ilgili uygulama talimatını bankalara 28 Ağustos’ta gönderdi. Dolayısıyla ortada henüz uygulama talimatının bulunmadığı 18-25 Ağustos haftasında bu kararın etkisi olamazdı.

TCMB kararı işe yarar mı?

Merkez Bankası KKM azalsın istiyor, özellikle de TL ile açılan KKM’de bunu daha çok önemsiyor. Çünkü kendi halinde duran TL tasarruflar “uyandırıldı” ve dövizin getirisine alıştırıldı. Şimdi TL ile açılan hesapların yükü de Merkez Bankası’nda ve bu yük olabildiğince azalsın isteniyor. Amaç belli; “TL mevduat yine TL mevduata dönsün”, bu sağlanmaya çalışılacak.

Ama TL tutup yıllarca enflasyona ezilen, daha sonra ise dövizin getirisine alıştırılan tasarruf sahibi bu getiriden öyle hemen vazgeçer mi? Bankaların çok iyi faiz önerip bu tasarruf sahiplerini KKM’den vazgeçirebilmesi kolay olur mu? Öyle bir faiz teklif edilecek ki bu cazip bulunacak. Yetmez, ayrıca dövizin çok artmayacağı algısı hakim kılınacak.

DTH’den dönüşümle KKM hesabı açtıranları TL mevduata döndürmek ise çok daha zor. Zaten eskiden beri döviz tutma alışkanlığı olan bu tasarruf sahipleri nasıl bir oran görecekler de TL mevduata dönecekler!

Bankaların TL mevduata verdiği faiz, enflasyonun gelecekte ulaşacağı tahmin edilen düzeyin neredeyse ancak yarısı kadar. Bu durumda siz olsanız ne yapardınız?

KKM’nin Merkez Bankası’na yükü var mı, yok mu?

Kur korumalı mevduat için kur farkı olarak bütçeden geçen yılın mart-aralık döneminde (ilk ödeme martta başladığı için) 92,5 milyar lira ödendi. Bu yılın temmuz ayı ortasına kadar yapılan ödeme de 59,5 milyar lira oldu. Topluyoruz, bütçeden çıkan 152 milyar lira.

DTH dönüşümlü hesapların kur farkını Merkez Bankası ödüyor. Bütçeden yapılan ödemeler de temmuz ayı ortasından itibaren Merkez Bankası’na devredildi.

Temmuz ve ağustosta çok yüklü ödeme olacağı biliniyor. Bu iki ayın toplam yükünü 411 milyar lira olarak tahmin etmiştik. (Ekonomi 17 Ağustos 2023.)

Merkez Bankası’nın DTH dönüşümlü hesaplara ödediği kur farkı geçen yıl yaklaşık 90 milyar liraydı, bu yılki tutarı bilmiyoruz, o devlet sırrı! Özellikle temmuz ve ağustos ödemesi merak konusu ama dedim ya devlet sırları açıklanmaz!” (Kısa Dalga)

MAKFED/Dalgakıran: Buradan fatura ödemeden çıkış yok

Makine İmalat Sanayi Dernekleri Federasyonu (MAKFED) Başkanı Adnan Dalgakıran şu anki ekonomi modelinden fatura ödemeden çıkışın olmadığını ifade etti. Dalgakıran “Faturayı herkes ödeyecek ama kimin daha az kimin daha çok ödeyeceğini uygulamalarla…

Makine İmalat Sanayi Dernekleri Federasyonu (MAKFED) Başkanı Adnan Dalgakıran katıldığı Bloomberg HT yayınında yeni ekonomi politikası ile ilgili değerlendirmelerde bulundu.

Dalgakıran “ Şu anda içeride olması gereken oluyor. Daha evvel bir yemeği yediniz, şu an onun faturası geliyor” dedi.

Dalgakıran “Bizim oluşturduğumuz kişi başı milli gelir seviyesinin katma değer üreterek, sanayi ile, orta yüksek ve yüksek teknolojili ürünlerle olmadığını, sanayimizin de bütün bu yükü üstlenecek güçte ve katma değerde üretim yapmadığını hep söyledik. Ülkeye giren Dövizle, çıkan döviz arasında 300 yıldır fark var. 300 yıldır çıkan dövizi karşılayacak giren dövizimiz oluşmuyor. Her 7-8 yılda bir bu yaşadığımız olayı yaşıyoruz” diye konuştu.

Piyasaya ciddi şekilde döviz sürülerek ve bankalara birtakım talimatlar verilerek dövizin baskılandığına ve olması gerekenin çok altında kaldığına dikkat çeken Dalgakıran “Zaten katma değer üretemediği için çok düşük kârlılıkla çalışan sanayi döviz düşük kalınca rekabet edemez hale geldi. Bankalardan kredi bulmakta da zorlanılıyor. Döviz düşük kalınca kimse üretim de yapmıyor; çünkü ithal edip de para kazanmak çok daha kolay bir yol oldu. Düşük dövizle Türkiye’deki üretimin dışarı ile özellikle Uzak Doğu ile rekabet edemeyecek olmasından dolayı ithalatımız ihracatımızdan çok daha yüksek seviyede arttı. Bu sonsuza kadar yönetebileceğimiz bir durum değil. Neticede şimdi Sayın Şimşek burada acı reçeteyi doğru bir şekilde devreye sokuyor” şeklinde konuştu.

Dalgakıran “Buradan fatura ödemeden çıkış yok. Faturayı herkes ödeyecek; ama kimin daha az kimin daha çok ödeyeceğini uygulamalarla birlikte göreceğiz. Artık uzun vadeli, gerçek ve doğru bir stratejiye Türkiye’yi oturtmamız lazım. Bu meseleyi halledebiliriz. Turizm gelirleri olan bir ülke için bu meseleyi halletmek gerçekten zor değil.

Türkiye’nin çok ciddi bir ürün çeşitliliğine ihtiyacı var. Bu verim çeşitliliğinin de orta yüksek ve yüksek teknolojide olması gerekiyor. Orta düşük ve düşük teknolojilerde artık zaten Uzak Doğu’nun çok rekabetçi ölçek ekonomisi ile baş edebilmek zaten mümkün değil. Şimdi Türkiye’deki durumda dolar doğru yere doğru gelecek. Doğru yere geldikçe ithalat ihracat arasındaki makas daralacak” yorumunda bulundu.

FÖŞ yazdı: Lübnan krizini anlamak

1998 yılında araştırma direktörü olarak görev yaptığım Global Menkul Değerler, beni yeni hizmete giren Borsa’yı incelemek için Beyrut’a yolladı. Yollarda …

1998 yılında araştırma direktörü olarak görev yaptığım Global Menkul Değerler, beni yeni hizmete giren Borsa’yı incelemek için Beyrut’a yolladı. Yollarda Suriyeli askerler nöbet tutarken, evlerin çoğunun duvarları mermi izleriyle doluydu. Yıkılan duvarlar plastik brandalarla kapatılmıştı. Ama, kıyıda tam anlamıyla dolçe vita hüküm sürüyordu, gece klupleri tıka basa doluydu.

Lübnan’ın finans camiasının sermaye piyasasını geliştirmeye hazır olmadığını rapor ettim, Global’in Lübnan macerası kapandı. Ama, gezdiğim tüm Orta Doğu ülkeleri arasında (Mısır, Fas, İsrail) bir tek bu ülkeye aşık olmuştum. 1970’lerde Orta Doğu’nun Rivyerası veya İsviçre’si olarak tanımlan Fenikelilerin vatanı iç savaştan harap olmuştu. Ama, halkı becerikli ve eğitimliydi. Milyonlarca gurbetçi ülkeye GSYH’ya oran olarak dev miktarda işçi dövizi yolluyordu. Lübnan, uzun süre bu dövizler, turizm ve dış yardımlarla yoluna devam etti. Ama, ülkede siyasi tıkanıklık, cambaz bir merkez bankası ve istikrarsız hükümetlerin sonu gelmez harcama hırsı 2020’de dünyanın en derin krizini tetikledi.

Bu makalede çeşitli kaynaklardan edindiğim bilgileri derleyerek Lüban krizini anlattım. Çünkü, Türkiye’nin sonu Arjantin değil, Lübnan gibi olabilir.

Erdoğan’ın Mehmet Şimşek’i bir kez daha ekonominin başına getirerek bizi batıran Yeni Ekonomi Modelinden vazgeçeceği duyumları var. İnanmıyorum. Şimşek işbaşına gelse de, o da demokrasi gibi otobüs görevi yapar. Erdoğan döviz sıkıntısını aşar aşmaz yine bildiğine döner. Hatta, bazı ekonomi kurmayları arasında bizi uçurumun eşiğine götüren sistemin daha da katılaşması için planlar var:

Yeni Ekonomi Modelinin mimarı olduğu iddia edilen Şefik Çalışkan 2 gün önce Ekonomim.com’a şu açıklamayı yaptı:

“Gelinen süreçte, düşük faiz-yüksek kur politikasından vazgeçilmeden, ekonomi programının derinleştirilmesini öneren Çalışkan, bu amaca yönelik olarak nakit, kredi ve tasarruf politikasında da önerilerde bulundu.

Tasarrufların TOKİ aracılığıyla konut alımına yönlendirilebilmesini öneren Çalışkan, bu amaca yönelik TOKİ projeleri geliştirilmesini önerdi. Çalışkan, ayrıca altın korumalı tasarruf araçlarının genişletilmesi ve çeşitlendirilmesinin gerekli olduğunu vurguladı.

Altın işlemlerinin özendirilmemesini öneren Şefik Çalışkan, özellikle altının alış değeri ile satış değeri arasındaki makasın yüksek tutulmasını sağlayacak önlemler alınabileceğini kaydetti.

Döviz geliri olmayan şahısların döviz borçlanmasının önlenmesi ve ekonomi yönetiminin müdahalesiyle Londra swap piyasasının devreden çıkarılmasını dövizin negatif etkilerinin önlenmesi yönünde önemli adımlar olarak niteleyen Çalışkan, düşük faiz politikasıyla da istihdam odaklı olmayan sıcak paranın önlendiğini belirtti.

Çalışkan, dövizden TL’ye geçişin sağlanması için ise döviz işlemlerinin daha dengeli yürütülmesini önererek, “Bireylere döviz bazlı kredi verilmesi teşvik edilmediği gibi efektif döviz tasarrufu da yapılmamalı. Alım ve satım arasındaki marj açılmalı. Kur artışı vergilenmeli. Şirketlerin döviz mevduat tutmasına alternatif olarak şirketlere Hazine döviz cinsi tahvil verebilir. Gelen sıcak paraya bir yıl limiti konulmalı, efektif alım-satımı zorlaştırılmalı. Şirketlerin kambiyo gelirleri vergiye tabi tutulmalı, kambiyo zararları da gider yazılamamalı” önerilerinde bulundu.

Şimdi, dönelim Lübnan’a. Bakalım siz de benim gibi benzerlikleri sezebilecek misiniz?

Lübnan, 1975-1990 iç savaşının ardından istikrarsız hükümetlerin sonsuz harcama hırsı ve karşılığında milli gelir üretimini zenginleştirecek çok az verimli yatırımla borç biriktirmesinden kaynaklanan derin bir ekonomik krizle boğuşuyor.

Hizmet odaklı ekonominin merkezinde yer alan bankalar felç oldu. Tasarruf sahiplerinin dolar hesapları donduruldu. Kullanabilecekleri tasarrufların da artık orijinal değerinin çok altında olduğunu öğrendiler. Para birimi çöktü ve nüfusun genişleyen bölümünü yoksulluğa sürükledi.

LÜBNAN NEREDE YANLIŞ YAPTI?

Lübnan’ın 2019’dan bu yana yaşadığı mali çöküş, bir zamanlar Orta Doğu’nun İsviçre’si olarak bilinen ulusu yeniden inşa etme vizyonunun, mezheplere bölünmüş bir siyasi seçkin grubu tarafından istismar edilmesinin hikayesi.

İç savaşta yerle bir olan Beyrut şehir merkezi, uluslararası mimarlar tarafından inşa edilen gökdelenler ve lüks butikleriyle dolu gösterişli alışveriş merkezleriyle yükseldi.

Ancak Lübnan’ın o zamanlar dünyanın en yüksek oranı olan kamu borcu/GSYHsi %150’ydi. Bu dağ gibi bir borç için gösterecek çok az şeyi vardı. Santralleri 24 saat elektrik sağlayamıyorken, Lübnan’ın tek güvenilir ihracatı insan sermayesi.

NASIL BU KADAR BORÇLANILDI?

Bazı ekonomistler, Lübnan’ın mali sistemini, mevcut alacaklılara ödeme yapmak için yeni paranın ödünç alındığı, siyasetin göz yumduğu bir Ponzi planı (Piramit dolandırıcılığı) olarak tanımlar. Ponzi planları, sisteme giren taze para bitene kadar hayatta kalır. 6,5 milyonluk bir ulus onyıllarca süren iç savaşta dahi mali olarak ayakta kalırken, barış döneminde bu kerteye nasıl ulaştı?

İç savaştan sonra Lübnan, bütçe ve dış dengesini turizm ve işçi geliri, dış yardım, finans endüstrisinden elde ettiği kazançlarla finanse ederken, merkez bankası rezervlerini sürekli artırdı. Körfez Arap devletlerinin cömertliği de mali dengelenmede önemli rol oynadı.

En güvenilir dolar kaynaklarından biri, iş bulmak için yurt dışına giden milyonlarca Lübnanlının eve gönderdiği para. 2008’deki küresel mali krizde bile eve nakit gönderdiler.

Ancak 2011’den itibaren Lübnan’daki siyaset sahnesine mezhepsel çekişme çıktı. Komşu Suriye de dahil olmak üzere Orta Doğu’nun çoğu kaosa sürüklendiğinden, işçi dövizleri yavaşlamaya başladı.

Bir zamanlar güvenilir destekçileri olan Sünni Müslüman Körfez ülkeleri, İran’ın siyasi gücü artan ağır silahlı Lübnanlı Şii bir grup olan Hizbullah’ın artan nüfuzu nedeniyle yüz çevirmeye başladı.

İşçi transferleri, temel gıdalardan gösterişli arabalara kadar her şeyin ithalatını karşılayamadığı için bütçe açığı fırladı ve ödemeler dengesi sürdürülemeyecek ölçüde bozuldu.

Krize giden yolda son aşama, 2016 yılında bankaların dolar mevduatı için dikkate değer derece yüksek faiz oranları ödemeleri oldu. Kısa sürede, Lübnan lirası mevduatları için daha da olağanüstü oranlar sunulmaya başlandı.

Lübnan poundunun yirmi yılı aşkın süredir 1500’e sabitlendiği düşünülürse, sıcak paranın kaybedecek neyi vardı? Dolarlar sisteme tekrar aktı ve bankalar kamu ve özel sektör harcamalarını finanse etmeye devam ettiler.

BANKALAR NASIL BU KADAR YÜKSEK GETİRİ VEREBİLİR?

O yıllarda Lübnan’da siyasi kitlenme yaşanırken, uzlaşmazlık onu 2016’nın büyük bir bölümünde başkansız bırakmıştı.

1993’ten beri eski Merrill Lynch bankacısı Riad Salameh liderliğindeki merkez bankası Banque du Liban, bankalara dolar swapları için cömert getiriler sunmaya varan bir “finansal mühendisliği” başlattı. Bu mühendislik, eğer hemen ardından reformlar yapılırsa uygun olabilirdi – ama parçalı siyasi yapı hiç bir reforma açık değildi.

Yükselen dolar akışı artan döviz rezervlerinde kendini gösterdi. Daha az belirgin olan merkez bankası yükümlülüklerindeki artıştı. Bazı hesaplara göre, merkez bankasının net rezervleri kayda değer ölçüde eksiye düşmüştü. Bu arada, Lübnan’ın finansman giderleri bütçe harcamalarının yaklaşık üçte birine yükseldi.

ÇÖKÜŞÜ NE TETİKLEDİ?

Devletin harcamaları dizginlemesi gerektiği bu kritik noktada, politikacılar 2018 seçimlerinden önce kamu maaşlarına zam yaptılar. Hükümetin vaat ettiği reformları yerine getirememesi, yabancı bağışçıların vaat ettikleri milyarlarca doları alıkoymaları anlamına geliyordu.

Huzursuzluk için son kıvılcım, WhatsApp aramalarını vergilendirme planıyla Ekim 2019’da geldi. Büyük bir diaspora ve Lübnan’ın zenginlerin lehine çarpık düşük vergi rejimi ile boğuştuğu bir ortamda, Lübnanlının en popüler iletişim yoluna vergi koymak felaketti.

Değişiklik talep eden, hayal kırıklığına uğramış gençlik tarafından yürütülen kitlesel protestolar ülkeyi felç etti. Hizmet yoğun ekonomi de pandemide turizm gelirlerini yitirdi.

Döviz girişleri kurudu ve tasarruflar Lübnan’dan kaçmaya başladı. Bankaların artık dışarıda kuyruğa giren mevduat sahiplerine ödeme yapacak kadar doları yoktu, bu yüzden kapılarını kapattılar. Hükümet de dış borçta temerrüde düşürdü.

Para birimi, önce dolar karşı 1.500’den 34.000’e düştükten sonra Ocak 2022’nin sonlarında yaklaşık 23.000’de istikrar kazandı.

Bu sorunlara ek olarak, Ağustos 2020’de Beyrut limanında meydana gelen patlama 215 kişinin ölümüne ve milyarlarca dolarlık hasara neden oldu.

Hızlı bir ekonomik daralmanın eşliğinde kamu borcu 2021’de gayri safi yurt içi hasılanın %495’ne tırmandı.

LÜBNAN ŞİMDİ NEREYE GİDİYOR?

Reuters’in siyasi kaynaklara dayandırdığı bir habere göre, Lübnan merkez bankası başkanı Riad Salameh’e verilen siyasi destek azalmaya başlamış gibi görünüyor. Salameh, Şubat ayında Asharq News ile yaptığı bir röportajda ve sonrasında defalarca, görevde yeni bir dönem istemeyeceğini duyurdu. Ancak, Salameh’in istifasını Mart ayında geçici Başbakan Najib Mikati’ye sunduğuna dair doğrulanmamış haberler var. Bunun, mezhepsel bir güç dengesini koruma ihtiyacı nedeniyle karmaşık bir süreç olduğu söylenen hükümetin onayını beklediği bildiriliyor.

Bu arada, Salameh’in Lübnan ve Avrupa’da işlediği iddia edilen mali suçlarla ilgili soruşturmalar görünüşe göre hız kazanıyor. Salameh, kamu fonlarını zimmete geçirme, yolsuzluk, yasadışı zenginleşme ve kara para aklama da dahil olmak üzere çok sayıda iddia edilen suçla karşı karşıya bulunuyor. Avrupalı müfettişler, bu iddialarla bağlantılı olarak Lübnan’da suçlanan tanıkları ve kişileri sorgulamaya devam etmek için Nisan sonunda Lübnan’a döndü. Mayıs’ta Interpol Salmeh için kırmızı bülten yayınladı.

Bu gelişmeler, Lübnan’a cumhurbaşkanı seçme konusundaki çıkmaz devam ederken, siyasi felç anlamına geliyor. Ülke benzeri görülmemiş bir ekonomik ve mali felaketle karşı karşıya. Lübnan’ın finans ve bankacılık kurumlarına olan güvenin yeniden tesis edilmesi acil bir ihtiyaçken, bunu yapacak lider ve irade yok. Dış borç temerrüdü, üç haneli enflasyon, öldürücü devalüasyonlar, iflas eden bankalar, endişe verici bir GSYİH daralması ve artan temel mal kıtlığı dahil olmak üzere bir dizi korkunç ekonomik ve finansal faktörü bir araya getiren kriz, Dünya Bankası tarafından modern tarihin en kötülerinden biri olarak tanımlanıyor.

Bu kritik noktada, merkez bankası başkanı seçimi neredeyse başkan seçimi kadar önemli.

Ama, Lübnan için asıl çaba bu ikili seçimden sonra başlayacak. Siyasilerin ekonomiyi krizden çıkartacak konsensus için mezhepsel farklılıklarını kenara koymaları, Hizbullah’ın etkisinin azalması, yeni ve istikrarlı bir hükümetin dış yardım cezbedecek kapsamlı bir reform planı ortaya koyması lazım.

Tencerede bu yemek ağır ağır pişerken, halk artık dolarla dönen karaborsa ekonomisine geçti. Açlık ve yoksulluk afet boyutlarında.

Anlayana sivri sinek saz

FÖŞ

Bankalar KKM’de prim ödemeyi durdurdu

Bankacılık kaynaklarına göre, bazı bankalar dövizden TL’ye dönen KKM hesaplarına önden prim ödeme uygulamasına son verdi. Bazı bankalar dövizden TL’ye…

Bankacılık kaynaklarına göre, bazı bankalar dövizden TL’ye dönen KKM hesaplarına önden prim ödeme uygulamasına son verdi.

Bazı bankalar dövizden TL’ye dönmek için açılan yeni kur korumalı mevduat (KKM) hesaplarına önden prim ödeme uygulamasına son verdi.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) bankalardan istediği döviz hesaplarının TL’ye dönüşüm hedeflerini yakalamaya çalışan bankalar, mevduat sahiplerini dövizden vazgeçirmek için KKM hesaplarına yüksek faiz vermeye başlamıştı.

Faiz üst sınırının kaldırılması ve politikalardan duyulan endişelerle birlikte faizlerde yaşanan artış KKM’ye ilgiyi de artırdı. KKM 7 haftada 32.6 milyar dolar artışla 121.4 milyar dolara ulaştı.

Tüm bunlara ek olarak bankalar belirli tutarın üzerinde açılan dövizden TL’ye dönüşüm KKM hesaplarına döviz talebinin rekor kırdığı seçim döneminde nakit prim ödemeye de başlamıştı.

Bankalar TCMB’nin belirlediği dönüşümü tutturamazlarsa ceza niteliğinde yükümlülüklerle karşı karşıya kaldıklarından tahvil almak yerine KKM hesaplarına prim ödemeyi göze alabiliyorlar.

“BİLANÇOLAR AÇISINDAN DAHA SAĞLIKLI”

Reuters’ın görüştüğü dört kıdemli bankacı, bankaların bazılarının dünden itibaren, bazılarının ise bugün itibarıyla prim ödemelerine son verdiklerini ifade etti.

Bir bankacılık kaynağı, “Rasyoları tutturmak için yapılan bu uygulamalar bilançolar açısından çok sağlıksız etki yaratıyor. Seçim sonrası bu rasyoların uygulanıp uygulanmayacağı bile belli değilken bankaların önden prim ödemeli bu kadar yüksek faiz vermesi doğru değildi. Sona ermesi bilançolar açısından daha sağlıklı oldu.” diye konuştu.

Bankacılar KKM hesapları için verilen faizlerin ise hafif gerilemesine karşılık yüksek düzeyde seyretmeye devam ettiğini belirtti.

BDDK verilerine göre, 31 Mart itibarıyla 88.8 milyar dolar olan KKM 19 Mayıs haftası itibarıyla 121.4 milyar dolara yükseldi.

KKM, 524.7 milyar dolar büyüklükteki döviz ve TL mevduatın artık önemli bir bölümünü oluşturuyor. Önümüzdeki dönemde her hafta 10 milyar dolara ulaşması beklenen KKM itfaları piyasalarda yakından takip ediliyor.

patronlardunyasi

Seçim öncesi frene basan bankalar kredi musluklarını açmadı

Seçimlerden önce başlayan kredi sorunu sürüyor. Özellikle ticari kredilerdeki tıkanıklık rakamlara da yansımaya başladı. Özel bankalar ticari kredileri tamamen durdururken kamu bankaları çok sınırlı sayıda kredi kullandırıyor. İş dünyası ve bankacılık kaynakları nakit sıkıntısıyla karşılıksız çekte artış olduğuna dikkat çekti.

Birol BOZKURT

Reel sektörün ticari krediye erişim sorunu devam ediyor. Daha önce 28 Mayıs seçimlerinden sonrasını işaret eden bankalar seçimlerin sonuçlanmasına rağmen kredi musluklarını açmış değil.

Reel sektör temsilcileri, özel bankaların kredileri tamamen kapatmasından ve bunun da firmaların nakit akışını bozmasından şikayet ediyor. Bankacılık kaynakları kamu bankalarında ticari kredilerin özel sektöre göre bir nebze daha erişilebilir olduğunu ancak özel bankaların yıllık yüzde 60-70’lere ulaşan faizlere rağmen kredi vermediğini söylüyor.

BDDK verilerine göre, sektörün kredi hacmi 26 Mayıs itibarıyla toplam ticari krediler 24,5 milyar lira artışla 7 trilyon 60 milyon 594 bin liraya yükseldi. Geçen hafta 1,5 milyar lira azalmıştı. Bu hafta yaşanan sınırlı artışın kamu bankalarından kaynaklandığı, özel bankalarda 3 haftadır yaşanan düşüş eğiliminin sürdüğü görüldü.

Sektörün kredi hacmi 9,1 trilyon TL

Bankacılık sektörünün kredi hacmi, geçen hafta 64 milyar 824 milyon lira artarak 9 trilyon 128 milyar 882 milyon liraya yükseldi. BDDK tarafından yayımlanan haftalık bültene göre,bankacılık sektöründeki toplam mevduat (bankalararası dahil), geçen hafta 66 milyar 322 milyon lira azaldı.

Söz konusu haftada yüzde 0,6 azalan bankacılık sektörü toplam mevduatı, 10 trilyon 299 milyar 69 milyon lira oldu. Verilere göre, tüketici kredileri tutarı, 26 Mayıs itibarıyla 11 milyar 141 milyon lira artışla 1 trilyon 368 milyar 876 milyon liraya yükseldi.

Söz konusu kredilerin 431 milyar 569 milyon lirası konut, 79 milyar 365 milyon lirası taşıt ve 857 milyar 942 milyon lirası ihtiyaç kredilerinden oluştu. Söz konusu dönemde taksitli ticari kredilerin tutarı 1 milyar 210 milyon lira artarak 1 trilyon 103 milyar 981 milyon liraya yükseldi. Bankaların bireysel kredi kartı alacakları da 29 milyar 128 milyon lira artarak 699 milyar 411 milyon lira oldu. Bireysel kredi kartı alacaklarının 368 milyar 575 milyon lirası taksitli, 330 milyar 836 milyon lirası taksitsiz oldu.

Reel sektör krediye ulaşamıyor

Sektör temsilcileri bankaların ticari kredilerde muslukları hala açmadıklarını söylüyor.

Görüşüne başvurduğumuz sektör temsilcisi; “Kredi vermek için seçim sonrasını işaret eden bankalar seçim bitmesine rağmen ticari kredi vermiyor veya talep edilenin çok altında bir miktarı onaylıyor. Krediye ulaşma zorluğu devam ederken işletmeler nakite ulaşımda sorun yaşanıyor. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler nakit akışını sağlamakta zorlanıyor” diye konuştu.

Bankacılık kaynaklarından elde ettiğimiz bilgilere göre kamu bankalarında ticari kredilerde faiz oranı yıllık yüzde 17-18 ancak onaylanan kredi sayısı oldukça sınırlı. Özel bankalar ise neredeyse hiç ticari kredi vermiyor. Bazı bankalar ticari kredileri tamamen kapatırken bazıları yüzde 60-70 yıllık faiz oranıyla çok düşük miktarlarda kredileri onaylıyorlar.

Merkez, bankaların elini rahatlatacak

Merkez Bankası’nın önümüzdeki günlerde KKM düzenlemelerinde revizyona gitmesi bekleniyor. Kaynaklara göre, Liralaşma stratejisi kapsamında yüzde 60 olan TL yükümlülük oranını yüzde 50’ye çekerek bankalara nefes aldırmayı planlıyor.

Karşılıksız çek sayısı ve tutarı arttı

Kredilere ulaşamayan reel sektörün bir başka sorunu da karşılıksız çekler. Finansmana erişemeyen işletmelerin karşılıksız çek adedi ve tutarı arttı. Takasbank Çek Takas Sistemine ibraz edilip karşılıksız kalan çek adedi, Mayıs ayında bir önceki aya göre yüzde 129 oranında arttı. Verilere göre bir önceki ay karşılıksız çek adedi 6 bin 328 adet seviyesinde bulunurken Mayıs ayında bu rakam 14 bin 489 adet oldu. Karşılıksız çek tutarı bir önceki aydaki 1,82 milyar TL’den 3,98 milyar TL’ye yükseldi.

Önden ödemeli prim bitti

KKM’lerde yüzde 30’lara varan önden ödemeli prim çılgınlığı sona erdi. Merkez Bankası’nın bankalara gönderdiği yazıda Kur Korumalı Mevduat (KKM) Hesaplarında önden ödemeli prim uygulamasına son verilmesini istedi. Böylece 1 Haziran’dan itibaren açılacak veya yenilenecek KKM hesaplarında prim ödemesi vade sonunda yapılabilecek. Prim ödemeleri de TL olarak yapılacak.

KKM’de rekor sürüyor

Kur korumalı TL mevduat ve katılma hesaplarındaki artış devam ediyor. BDDK verilerine göre, Kur Korumalı TL Mevduat ve Katılma Hesapları 2 trilyon 398,2 milyar TL’den 2 trilyon 498,7 milyar TL’ye çıktı. Aynı haftada Tüketici kredileri 1 trilyon 358 milyar TL’den 1 trilyon 368,9 milyar TL’ye, bireysel kredi kartları 670,3 milyar TL’den 699,4 milyar TL’ye çıktı. Takipteki alacaklar 168,5 milyar TL’den 168,3 milyar TL’ye indi.

Net rezerv tarihi düşük seviyede

Merkez Bankası’nın net rezervi seçim öncesi haftada eksi 4,4 milyar dolara geriledi. Böylelikle net rezervlerde tarihi düşük seviye kaydedildi. Toplam rezervler ise, cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turu öncesinde devam eden güçlü döviz talebine paralel olarak geçen hafta 3.1 milyar dolar daha geriledi ve 98.5 milyar dolara indi. Son verilerle birlikte TCMB’nin brüt rezervlerinde 2,5 ayda 28 milyar dolarlık düşüş izlendi.

DTH’lar 7 milyar dolar düştü

26 Mayıs haftasında yurt içi yerleşiklerin döviz mevduatlarındaki hızlı çıkış da dikkat çekti. Bir önceki hafta 183 milyar dolar olan yurt içi yerleşiklerin döviz mevduatı 26 Mayıs ile sona eren haftada 176 milyar dolara geldi. Gerçek kişilerin döviz mevduatları bir önceki haftaya göre 3,9 milyar dolar azalarak 105,8 milyar dolar, tüzel kişilerin döviz mevduatı 3 milyar dolar düşüşle 70,3 milyar dolar oldu.

İhtiyaç kredisi faizi 5 yılın zirvesinde

Türkiye ekonomisinde faizlerdeki ayrışma keskinleşerek devam ediyor.

Merkez Bankası, politika faizini yüzde 8,5’te tutsa da ihtiyaç kredisi faizi yüzde 40’a, ticari kredi faizi yüzde 15’e, 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi ise yüzde 35’e dayandı. Ticari kredi ile 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi arasındaki makas ise 18 puana ulaştı ve son yılların en yüksek seviyesine geldi.

Net faiz gelirindeki negatif seviye artarak devam ederken 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi de 20 yılın zirvesine geldi.

İhtiyaç kredi faizi 5 yılın zirvesinde

Merkez Bankası verilerine göre TL ticari kredi faizleri, 19 Mayıs haftasında bir önceki haftaya göre 1,37 puan azalarak yüzde 14,50’ye geriledi. Kurumsal kredi kartı ve kredili mevduat faizi hariç bırakıldığında TL ticari kredi faizi ise 2,24 puan düşüşle yüzde 13,52’ye indi.

Ticari kredi faizleri bir önceki haftaya göre düşüş gösterse de tüketici kredi faizlerinde yükseliş hızlandı. İhtiyaç kredi faizi 19 Mayıs haftasında bir önceki haftaya göre 5,1 puan arttı ve yüzde 39,28’e geldi. 19 Mayıs haftasındaki bu oran 12 Ekim 2018 haftasında yüzde 39,36 olan ihtiyaç kredi faizinden sonra görülen en yüksek seviye. İhtiyaç kredi faizinde de 5 yılın en yüksek seviyesi görülmüş oldu.

Taşıt kredi faizi de 19 Mayıs haftasında bir önceki haftaya göre sert yükseldi. Taşıt kredi faizi 5,9 puan birden yükseldi ve yüzde 31,45’e çıktı. Taşıt kredisi faizi de 7 Eylül 2018 haftasındaki yüzde 31,46 seviyesinden sonra ulaşılan en yüksek faiz oranı. Yine taşıt kredi faizi de 5 yılın zirvesinde bulunuyor. Konut kredi faizi yüksek seyrini korudu ve 19 Mayıs haftasında bir önceki haftaya göre sadece 0,23 puan azaldı ve yüzde 17,99’da kaldı.

TL mevduat faizinde 2 puan artış

TL mevduat faizlerinde yükseliş aralıksız sürüyor. Bankacılık sektöründe bir yanda kur korumalı mevduat faizi, bir yandan da TL mevduat faizleri yükseliyor. Merkez Bankası verilerine göre 19 Mayıs haftası itibarıyla en fazla tercih edilen 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi 1,98 puan arttı ve yüzde 32,45’e çıktı.

Ortalama TL mevduat faizi de 1,07 puan artışla yüzde 23,57 olarak hesaplandı. Bankacılık sektöründe TL mevduata yüzde 40’ın üzerinde faiz veriliyor. Merkez Bankası işlem geçen ortalamalardan bu verileri oluşturuyor.

Kur korumalı mevduat faizlerinde ise özellikle döviz dönüşümlü mevduat hesapları için prim ve opsiyon uygulamaları hızla sürüyor. KKM faizinin üzerine dolar faizi de veren bankaların uygulamalarıyla, tasarruf sahiplerinin döviz dönüşümlü KKM hesapları için aldıkları döviz cinsi faiz yıllık yüzde 30’u aşıyor.

Merkez Bankası verilerine göre euro ve dolar mevduat faizleri de yükseldi. Dolar mevduat faizi 0,13 puan artışla yüzde 2,36 ve euro mevduat faizi 0,11 puan artışla yüzde 0,66’ya ulaştı.

Mevduat faizleri yükselirken ticari kredi faizlerinin o derece hızlı artamaması sonucunda ticari kredi ile mevduat faizi arasındaki makas oldukça açıldı.

Merkez Bankası verilerine göre 19 Mayıs haftası itibarıyla TL ticari kredi faizi ile 3 aya kadar vadeli mevduat faizi makası 17,95 puana çıktı. Böyle bir uçurum 2002 yılından bu yana hiç görülmedi. 21 yılın en yüksek farkı oluştu ticari kredi faizi ile mevduat faizleri arasında. Bu da bankacılık sektörünün net faiz gelirinde negatif seviyenin oldukça açıldığını gösterdi.

Öte yandan bankacılık sektörünün hesaplamalarına göre ticari kredilere uygulanan mevduat spread’i, TL için yüzde 9,07 olurken dolar ve euro için sırasıyla yüzde 7,72 ve yüzde 7,27 oldu. TL ticari kredilerdeki mevduat spread’i, dolar ve euro kredilere uygulanan spread’in altına indi.

Seçim ayında efektif döviz 29,2 milyar lira azaldı

Fiziki döviz talebinin takip edildiği yabancı para banknotlar, 19 Mayıs haftasında düşüşe işaret ediyor.

Merkez Bankası verilerine göre 19 Mayıs haftasında yabancı para banknotlar, 76 milyar 432 milyon 890 bin liraya indi. İki seçimin yaşandığı Mayıs başından bu yana yabancı para banknotlarda kayıp ise 29,2 milyar lira hesaplandı.

Bankalararası piyasa ile serbest piyasa ve bankalardan satış fiyatlarındaki makas da yeniden açılıyor. 14 Mayıs seçimleri sonrasında bankalararası piyasada döviz kurlarının yükselmesi nedeniyle yüzde 2-2,5 seviyesine gerileyen makas, geçen hafta itibarıyla yüzde 6’nın üzerine çıktı. Ekonomistler son seçim belirsizliğinin ve regülasyonların fiziki dövize olan talebi arttırdığını dile getirdi.

Bu makale ilk olarak Ekonomim üzerinde yayımlanmıştır.

Ekonomist Sönmez: “Dövizini çekmeyene yüzde 20 faiz veriliyor”

Ekonomist Mustafa Sönmez, bir özel büyük bankanın dövizini üç ay boyunca çekmeyeceğini vadeden bazı şahıs veya şirketlere yüzde 20 TL faizi teklif ettiğini iddia etti.

Ekonomi yönetimi, TL’deki değer kaybını ‘arka kapıdan’ döviz satışları ve çeşitli piyasa dışı düzenlemelerle tutmaya çalışıyor. Seçim döneminde de TL’deki değer kaybını yavaşlatmak için bankalara da sürekli yeni düzenlemeler getiriliyor.

Seçim sonrası TL’nin hızla değer kaybedeceğine dair piyasada oluşan beklentiyse TL’yi daha da baskı altına aldı.

İktidar bu baskıyı atlatmak için farklı yollar deniyor.

Bloomberg yaklaşık üç hafta önce Merkez Bankası’nın bankalardan acil olmadığı sürece şirketlere dolar satılmasına sınırlama getirilmesini istediğini aktarmıştı.

Nitekim bankaların döviz satışında şirketlere günlük bin ila 5 bin dolar limit getirdiği ve saat 11:00’den sonra şirketlere döviz satmayı bıraktığı ortaya çıktı.

Muhalefetin ekonomi kurmayları da 14 Mayıs seçimlerinden üç gün önce, tüzel kişilere döviz satışının durdurulduğu öne sürmüştü.

Dövizini çekmeyene faiz

Baskı altındaki bankaların uygulamalarına dair bir iddia da ekonomist Mustafa Sönmez’den geldi.

Sönmez, özel bankanın dövizini üç ay çekmeyene faiz teklif ettiğini dile getirdi.

Twitter hesabından paylaşım yapan Sönmez “Bir özel büyük banka, dövizini 3 ay çekme yüzde 20 TL faiz veriyorum teklifi yapıyor. Hem de toplam faizini peşin ödüyorum, gel al diyor. Yıllık bileşik faizin yüzde 105’e gelmesi bu” dedi.

diken.com

Reel sektör zorda: ‘Seri iflas’ uyarısı

TOBB verilerine göre, nisan ayında bin 458, yılın ilk 4 ayında 5 bin 835 şirket kapandı. Döviz ve krediye erişimin…

TOBB verilerine göre, nisan ayında bin 458, yılın ilk 4 ayında 5 bin 835 şirket kapandı. Döviz ve krediye erişimin zorlaşması reel sektör üzerindeki baskıyı artırdı. Sektör temsilcileri “İflaslar artabilir” uyarısı yaptı.

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) 2023 Nisan’a ilişkin kurulan ve kapanan şirket istatistiklerini açıkladı. Buna göre, nisan ayında bin 458 şirket daha kapandı ve yılın ilk 4 ayında toplam 5 bin 835 şirket kapanmış oldu. Bir önceki aya göre kapanan şirket sayısı yüzde 1,9; kapanan kooperatif sayısı yüzde 36,4 azalırken, kapanan gerçek kişi ticari işletme sayısı da yüzde 13,3’e yükseldi. Nisan 2023’te, kapanan şirket sayısı 2022’nin aynı ayına göre yüzde 34,2; kapanan kooperatif sayısı yüzde 44,4 azalırken, kapanan gerçek kişi ticari işletme sayısı yüzde 16,8 arttı.

TOBB ŞİRKETİ VERİLERİ

•Nisan ayında kapanan şirket sayısı: 1458

•Yılın ilk 4 ayında kapanan şirket sayısı: 5 bin 835

•Yıllık artış: yüzde 34.2

•Kurulun şirket sayısı: yüzde 19 azaldı

KURULAN ŞİRKET SAYISI AZALDI

TOBB verilerine göre, bir önceki aya göre kurulan şirket sayısı ise yüzde 19, kurulan gerçek kişi ticari işletme sayısı yüzde 28,4, kurulan kooperatif sayısı yüzde 13,7 azaldı. Nisan 2023’te, Nisan 2022’ye göre kurulan şirket sayısı yüzde 14,7, kurulan gerçek kişi ticari işletme sayısı yüzde 18,9 oranında azalırken, kurulan kooperatif sayısı yüzde 38,7 arttı.

Öte yandan, Nisan 2023’te şirket ve kooperatiflerin 3 bin 99’u ticaret, bin 395’i inşaat ve bin 268’i imalat sektöründe kuruldu. Nisan 2023’te kurulan gerçek kişi ticari işletmelerinin 531’i toptan ve perakende ticaret motorlu taşıtların ve motosikletlerin onarımı, 518’i inşaat, 149’u imalat sektöründe yer aldı. Nisan ayında kapanan şirket ve kooperatiflerin; 502’si toptan ve perakende ticaret, motorlu taşıtların ve motosikletlerin onarımı, 187’si inşaat, 183’ü imalat sektöründe yer aldı.

‘FİRMALAR KUŞATILDI’

Merkez Bankası’nın döviz ve altın talebin önüne geçmek için attığı adımlar nedeniyle baskı altında kalan bankaların kredi musluklarını kapatması ve döviz satışına sınır getirmesi reel sektör üzerinde maliyet baskısını artırdı. Seçimlerin ikinci tura kalmasıyla kredi arzı neredeyse sıfırlandı. BDDK verilerine göre, bankacılık sektörünün kredi hacmi son düzenlemelerin hayata geçtiği 15 Mayıs itibarıyla 16 milyar 537 milyon liralık sert düşüşle 9 trilyon 513 milyar liraya geriledi.

Diğer yandan Merkez Bankası’nın bankalardan acil olmadığı sürece şirketlere dolar satılmasına sınırlama getirilmesini istemişti. MB’nin talebi üzerine firmalara 5 bin dolar limit getiren bankalar, saat 11.00’den sonra döviz satışlarını durdurdu. Döviz bulmakta sıkıntı çeken firmalar serbest piyasadan yüksek maliyetle döviz toplamaya razı duruma geldi. Ekonomi gazetesine konuşan TOBB Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektör Meclisi Başkanı Şeref Fayat, “Dövizi sabah saatlerinde aldınız, aldınız. Yoksa mümkün değil. Alsak da yine zarardayız. İhracatçılar olarak TL reeskont kullandığımızda bize verilen yüzde 2 primi dahi yüzde 3-4 fark vererek alıyoruz. Yani kendi dövizimizi ucuza satıp pahalıya alıyoruz” dedi.

Karton Ambalaj Sanayicileri Derneği (KASAD) Başkanı Alican Duran, döviz almakta zorlanıldığını, hatta hak edilmiş kredilerin bile alınamadığını vurgulayarak, şirketlerin içinde bulunduğu durumu tarif etti. Düşük kur, düşük talep ve yüksek finansman maliyetlerinin firmaları kuşatmış durumda olduğunu aktaran Duran, “Finansal döngümüz normal hale gelmezse sıkıntı büyük, fabrikalar kilitlenmek üzere. Böyle devam ederse seri iflaslar görebiliriz” uyarısında bulundu.

BANKA ŞUBELERİNDE KAPANMALAR HIZLANDI

Banka şubelerinde kapanışlar hızlandı. Nisan ayında 14 banka şube kapanışı gerçekleşti. 2023’ün ilk 4 ayında ise 37 şube kapandı.

Son dönemde döviz talebinin azalması için baskı altında tutulan bankalar kredi musluklarını kısmıştı. İş akışlarını yavaşlatan bankaların nakit avans kullanımını durdurmasının ardından geri adım atılsa da bankalar kredi kısıtlamasının kaldırılması için ikinci tur seçimlerini bekliyor. Uzmanlar bankacılık sektöründeki baskıların ilerleyen dönemde şube kapanışlarının artmasına neden olacağı uyarısını yapıyor. Pandeminin yaşandığı 2020 yılında 309 banka şubesi kapanmıştı. 2021’de 200’e düşen bu sayı 2022’de 235’e çıkmıştı.

Birgün

Piyasalarda Dolar Karmaşası: Döviz Çekmek Artık Randevuyla

Merkez Bankası döviz rezervleri erimeye devam ederken, piyasada döviz sıkıntısı yaşandığı belirtiliyor. Özellikle döviz transferinin yüksek olduğu yerlerde bulunan bazı…

Merkez Bankası döviz rezervleri erimeye devam ederken, piyasada döviz sıkıntısı yaşandığı belirtiliyor. Özellikle döviz transferinin yüksek olduğu yerlerde bulunan bazı bankaların bile dolar hesabından para çekmek isteyen vatandaşlara dolar tutarına bakmadan anında ödeme yapmadığı, sıraya aldığı belirtildi.

Merkez Bankası döviz rezervleri tarihi düşüş yaşamaya devam ederken, dolar hafta başında tarihi zirveye ulaşarak 20 lirayı aştı. Döviz transferinin yoğun yaşandığı yerlerde bile bazı bankaların dolar çekmek isteyen müşterilerine anında ödeme yapamadığı, başka bir güne randevu verdiği kaydedildi.

Bankaların şubelerindeki döviz miktarı, şubenin büyüklüğüne ve konumuna göre değişiyor. Küçük yerlerdeki banka şubelerinde döviz bulunmaması normal karşılanırken, Aksaray, Eminönü gibi döviz transferinin yoğun olduğu yerlerde dolar ödemelerinde yüksek miktarlar dışında anında ödeme yapılması bekleniyor.

Ancak piyasada özellikle dolar sıkıntısı yaşandığı kaydediliyor. Aksaray, Eminönü gibi semtlerde bile dolar çekmek isteyen vatandaşlar sorun yaşıyor. Aynı gün parasını çekemeyen vatandaşların sıraya alındığı, başka bir güne randevu verildiği belirtiliyor.
Bir devlet bankasından 20 bin dolar çekmek isteyen bir kişiye, banka çalışanının genel müdürlükten para gelmediği, ancak diğer müşterileri dolar yatırırsa arayacağını söylediği ifade ediliyor.

Şirketlerin döviz çekme limitiyse 5 bin ile 10 bin dolar arasında değişiyor. Şirketlere acil durumlar dışında aynı gün ödeme yapılmadığı, döviz transferinin güçleştiği ifade ediliyor. Ayrıca gün içinde hesaba gelen döviz ise aynı gün ödenmiyor.

Herkese özel faiz

Piyasada yaşanan döviz sıkıntısı, faiz oranlarına da yansımış bulunuyor. Bankalar piyasadan dolar toplamak için faiz oranlarını yükseltti. Bankalar doların miktarına göre müşterilerine özel faiz teklifinde bulunuyor. Türk lirası için faiz oranı yüzde 40’ları geçerken, döviz içinse bu oran yüzde 5’lere ulaşmış bulunuyor. Hatta bazı bankaların üç aylık vadeli dolar hesabı için yüzde 15 faiz verdiği kaydediliyor.
Uzmanlar, Kur Korumalı Mevduat Hesabı’nda (KKM) paraları bulunan vatandaşların paralarını dolara çevirmeleri durumunda bunun nasıl karşılanacağının soru işareti olduğunu söylüyor.
Esenler’deki müşteri dolar çekmek için Aksaray’a geldi.

‘Kapalı Çarşı’dan getireceğiz’

Avukat Nesrullah Oğuz da İngiltere’ye gideceği için aldığı bin 500 sterlini çekmek için bankaya pazartesi günü gittiğini ancak şube yetkililerinin ellerinde sterlin olmadığını söyleyerek, “Yarın 15:00’te gelirseniz Kapalıçarşı’dan getirebiliriz” dediklerini anlattı. Salı günü bankaya giden ve parasını çeken Oğuz, şubede uzun kuyruklar olduğunu anlatarak, “Sıra beklerken banka yetkililerinin bankodaki bazı müşterilerine dolar verdiklerini bazılarına da ‘şuan dolar veremiyorum’ ‘dolar’ yok dediklerini çok duydum. Hatta bankanın Esenler’de hesabı olan müşterisi, o şubede dolarını çekemediği için benim bulunduğum Aksaray şubesine gelmişti. Ya da hesabındaki tüm parayı çekmek isteyenlere paranın tamamı yerine bir kısmının ödendiğine şahit olduk. Bir süre sonra görevli elindeki defterini göstererek açıklama yaptı. Dolar çekmek isteyenlerin sıralandığı bir defterdi ve bir sayfa dolusu sıra vardı. Sıraya alıp, verebilecekleri günü söyledi. Görevli, dolar bulmakta sorun yaşadıklarını, bugün 50 bin doların geldiğini ve bittiğini, seçimden sonra bu durumun değişebileceğini anlattı” diye konuştu.

HalkTV