Evre Archives

Tükenmişlik Sendromu sıradan bir enerji düşüklüğü ile karıştırılmamalı..

Aşırı mükemmeliyetçi ya da ‘hayır’ diyemeyenlerde de olası bir sonuç

Tükenmişlik sendromunun bir çeşit psikolojik rahatsızlık olduğunu söyleyen uzmanlar bu sendromun özellikle 1970’li yıllarda Amerikalı bir psikoloğun iş ve meslek yaşantısı sonrasında geliştirdiği bir kavram olarak karşımıza çıktığı bilgisini veriyor. “Tükenmişlik sendromu günümüzde öncelikli iş, meslek hayatı ve hayatın birçok alanında karşımıza çıkabiliyor.” diyen Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz bu psikolojik rahatsızlığı “Tükenmişlik sendromu yaşayan kişiler, çevrelerine sağlayabilecekleri ya da verebilecek bir şeylerin kalmadığını hissederler. Günlük rutinlerini gerçekleştirme de zorlantı, isteksizlik, korku duyarlar. Karamsar bir bakış açısıyla birlikte sürekli bu kişilerin umutsuz hissetmesi söz konusudur. “ şeklinde tanımlıyor.

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Etiler Tıp Merkezi Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz tükenmişlik sendromuyla ilgili açıklamalarda bulundu. Daha çok kimlerde görülebileceği ve hangi durumlarda tetiklenebileceğine değinen Beyaz, tükenmişilik sendromuna karşı önerilerini de sıraladı.

Bireysel kimliğin yitirilmesine yol açan zihinsel ve fiziksel tükenme durumu

Tükenmişlik Sendromu’nun kişinin ruh halini etkileyen ve sosyal hayatında kişiyi zorlayan psikolojik bir rahatsızlık olduğunu belirterek sözlerine başlayan Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “İş hayatının getirmiş olduğu sorumluluklar, kişinin kaldırabileceği yükten daha fazla olduğunda, aile konusunda baskılanan, aile içerisinde fazla sorumluluk yüklenen kişilerde, bireyin normal şartlarda kariyerinden, arkadaşlıklarından veya aile etkileşimlerinden aldığı keyif duygusunu azaltan ve bireysel kimliğin yitirilmesine yol açan bir tür zihinsel ve fiziksel tükenme durumudur.” dedi.

Sıradan bir yorgunluk ya da enerji düşüklüğü ile karıştırılmamalı

Tükenmişlik sendromunun sıradan bir yorgunluk ya da enerji düşüklüğü ile karıştırılmaması gerektiğine dikkat çeken Beyaz, “Çok daha ağır ve ruhsal durumdur. Stresle başa çıkabilme ve günlük sorumluluklarını yerine getirebilme konusunda tükenmişlik sendromu yaşayan bireylerde zorlanma görülür. Ayrıca bu kişiler, çevrelerine sağlayabilecekleri ya da verebilecek bir şeylerin kalmadığını hissederler. Günlük rutinlerini gerçekleştirmede zorlantı, isteksizlik, korku duyarlar.” şeklinde konuştu.

Aşırı mükemmeliyetçi ya da ‘hayır’ diyemeyenlerde de olası bir sonuç

Kişisel faktörlerin de önemli bir etkiye sahip olduğunun altını çizen Beyaz, sözlerine şöyle devam etti:

“Yetiştirilme tarzı ve kişilik özellikleri bunlardan bir tanesi. A Tipi kişilik özellikleri dediğimiz aşırı mükemmeliyetçi, rekabetçi, hırsa sahip olma özelliği bulunan kişilerde karşımıza çıkıyor. Bunun dışında hayır demekte zorluk çeken, sınırlarını çizme noktasında sorun yaşadığını düşünen bireylerde tükenmişlik sendromu bir sonuçtur.”

Fiziksel, psikolojik ve davranışsal belirtiler ortaya çıkabiliyor

Tükenmişlik sendromunun belirtilerinin fiziksel, psikolojik ve davranışsal olarak ele alınabileceğini kaydeden Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “Fiziksel belirtiler yorgunluk, bitkinlik, enerjisizlik, vücut ağrıları, bağırsak problemleri, kas ve eklem ağrıları, baş ağrısı, iştahta artış veya azalış, uyku düzeninin değişiyor olması, nefes alıp vermede zorlanma şeklinde karşımıza çıkabiliyor.” ifadelerini kullandı.

Psikolojik belirtiler arasında iş ve sosyal yaşantıda öfke patlamaları, ümitsizlik, çaresizlik, tatminsizlik, kişinin kendinden memnun olmayışı, özgüvensizlik, gerçekçi olmayan endişe ve şüphelerin ortaya çıkması, suçluluk ve düşmanlık hisleri olduğunu söyleyen Beyaz, davranışsal belirtileri de şöyle sıraladı:

“Davranışsal boyuttaki belirtiler arasında öfke patlamaları, kişinin sorumluluklarına karşı duyarsız olması, erteleme, öz bakımın düşüyor olması, kişinin kendisine özen göstermiyor olması gibi durumlar görülebiliyor.”

Tükenmişlik Sendromu’nun dört evresi

Tükenmişlik sendromunun dört aşaması olduğunu kaydeden Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz bu evreleri şöyle açıkladı:

“Birinci evre, sınırların zorlanması dediğimiz idealistik olarak adlandırılır. Bireyi fazla sorumluluk altına alır. Bu evre yorgunluk hissi ve enerji düşüklüğü oluşturmaya başlar.
İkinci evre, memnuniyetsizlik dediğimiz evredir. Birey yaptığı işerin sonucundan memnun olmaz. Çaba ve zaman harcayarak gerçekleştirdiği eylemlerin beklentisini alamaz. Alamadığı zaman ise duygusal bir buhrana girmeye başlayabilir.

Üçüncü evre, umutsuzluk evresidir. Bireyin zihninden yaşadığı olumsuz durumların hep devam edeceğine yönelik düşünceler geçmeye başlar. Yanı sıra kişi artan yükü sebebiyle; sinir nöbeti, öfke krizleri, tepkisizlik, uyku bozukluğu gibi semptomlar yaşamaya başlayabilir.
Dördüncü evre, tepkisizlik evresidir. Kişinin etrafında gerçekleşen olaylara karşı tepkisini yitirmesidir. Her şeyin kötüye gideceğine yönelik düşüncelerde olduğu için sorumluluklarını yerine getirememe durumuna gelir.”

Ulaşılabilir hedefler motivasyonu arttırır

“Kişinin kendisine iyi gelecek meşguliyetlere zaman ayırarak, stresten uzaklaşıp dinleneceği, tükenmişliğinin azalacağı önemli bir adım atabilir.” diyerek tükenmişlik sendromuna karşı öneride bulunan Beyaz sözlerini şöyle tamamladı:

“Gerek bir profesyonelden gerekse aile veya arkadaş çevresinden alınacak destekler fayda sağlar. Kişinin anlaşılıyor olması, sorunlarının çözüme yönelik karşılık buluyor olması bu semptomların azalmasında büyük bir öneme sahip. Kişinin ulaşılabilir hedefler belirliyor olması, motivasyonunu arttırır.”

Last of Us serisinde medeniyetin sonunu getiren Cordyceps adlı mantar, bulaştığı kişiyi zamanla insan olmaktan çıkarıp farklı bir kimliğe sokar. Mantar, henüz yolun başındayken konağın kısmende olsa hala insana benzediği düşünülebilir. İlk günler, konağın yüzünde ya da vücudunun herhangi bir yerinde hastalığın tezahürüne, daha doğrusu bir mantar oluşumuna rastlanmaz. Sadece dökülen saçlar, ten rengi ve kan çanağı olan gözler gibi belirtiler söz konusudur.

Haftalar sonrasında vücudun çeşitli yerlerinde, özellikle de yüzünün bir kısmında mantar korkunç bir biçimde büyümeye başlar. Konağın içerisinde sanki yeşeren bir ağaç varmışcasına bir takım uzayan dallar görülür. Enfekte olan kişi, hastalığın kendisine verdiği şekil doğrultusunda her geçen saniye insan olmaktan uzaklaşır.

Fakat bu sadece bir başlangıçtır. Çünkü Cordyceps’in yapacakları bununla da sınırlı kalmaz. Nitekim bu tedavisi olmayan müzmin hastalık yıllar sonra enfekte olanların yüzünde adeta bir çiçek gibi açılmaya başlayacaktır.

Cordyceps beyin enfeksiyonuna sebep olduktan sonra konağı bu aşamaya getirmesi yıllar sürer. Uzun bir süre mantara maruz kalan enfekteler ortalama bir insanı önemli ölçüde aşan bir güce sahip olur. Hastalık öylesine dehşet bir boyutta ilerlemiştir ki, çarpık ve yaralı bir yüzden geriye sadece pürüzlü dişlerden oluşan bir ağız bırakmıştır. Bu noktada konağın giymiş olabileceği kıyafetlerin çoğu genelde yırtılır çünkü her ne kadar mantar oluşumları konağın en çok yüzünde ortaya çıksa da, bir o kadar da bütün vücudunu kaplayan plakalar oluşturur. Ancak yazının başında da söylediğim üzere enfekte olan kişinin vücudunda oluşan bu şeyler gün geçtikçe daha da büyüyecek, insan gibi görünmesine dair hiç bir olanak bırakmayacaktır.

Kısaca vücudun çeşitli yerlerinde beliren bu çıkıntılar hastalığın bir sonraki evresinin (Bloater) erken aşamasıdır. Aynı zamanda enfeksiyonun bu evresi konağı canlı tutmak ve hastalığı daha fazla yayabilmek adına oldukça önem taşır. Vücudun birçok bölgesinde ortaya çıkan şeyler tabiri caizse bir zırh görevi görür. Dolayısıyla yeterince güçlü bir silahınız yoksa bir takırdayanı (ya da tıkırdayanı) kafasından dahi vurmanız istenilen sonucu vermeyecektir.

Fiziksel olarak böylesine ölümcül olmalarına rağmen aslında bütün takırdayanlar kördür. Mantar, ağız bölgesi hariç komple bütün bir yüzü kapattığı için göremezler. Fakat bu onlar tarafından fark edilmediğiniz anlamına da gelmez çünkü mantar yüzünden oluşan görme kaybı yerine, muazzam boyutta işitsel bir duyum kazanmışlardır. Çevresinde olan en ufak bir sesi rahatlıkla duyar ve gayet saldırgan bir biçimde hedefine doğru koşmaya başlar.

Ya da başka bir deyişle; en ufak bir tıkırtı sesi, onları takırdatacaktır…

Son derece tehlikeli olan takırdayanlar, koşucular ve izcilere kıyasla çok daha agresiftirler. Hastalık artık tamamen kendilerini bilinçsiz gibi gösterse de yine de bir zeka sahibi oldukları aşikardır. Avlarının yanlarında koştuğunu fark ederlerse o alanı asla terk etmezler ve hedeflerine ulaşana dek mevcutta yer alan her bir karışı kontrol ederler. Bununla birlikte doğrudan önlerinde olmadıkça ya da hareketsiz bir pozisyonda olunduğu sürece farkındalıkları yoktur. Bazı kaynaklar takırdayanların yüzü bir megafon şeklinde olduğu için ses kaynağının en iyi alınabildiği yerin takırdayanın kendi önü olduğunu söyler. Bu görüşe göre doğrudan önlerindeyken ses çıkarmak, takırdayanın başka bir yönünde ses çıkarmaktan çok daha ölümcüldür.

HBO Dizisi The Last of Us’taki Clicker’lar

Hiç şüphesiz Last of Us serisinde takırdayan evresinin ayrı bir yeri vardır. Sanırım bu yüzden HBO yapımı uyarlamada hemen ikinci bölümde bu evre işlenmiş. Oyundaki hikaye ile hemen hemen aynı düzlemde olan sahneler, bu evrenin ne denli tehlikeli olduğunu gözler önüne seriyor. Bu sahneler Ellie için bir noktada yeni bir keşif, Joel ve Tess için ise bir kabus oluyor.

Last of Us Serisine Gönderme Yapan Oyunlar

Last of Us serisinin olmazsa olmazı denilebilecek takırdayan evresine karşı bir çok popüler yapımda bir nevi saygı duruşu yapmıştır. En bilinen referanslardan birisi hikaye tabanlı Life is Strange adlı serinin ikinci oyunudur. Oyundaki ana karakterlerden birisi mantar bulaşan bir ağaca bakıp tıpkı bir takırdayan gibi der. Saygı duruşu dediğim yer ise bu diyalogtan sonra diğer çocuğun takırdayan sesleri çıkarmasıdır.

Bir diğer referans Dying Light serisinin ilk oyununda karşımıza çıkar. Oyunun bir bölümünde asansörden çıkan arkadaş her ne kadar bir sonraki evre olan şişkinler gibi iri cüsseli bir zombi de olsa kafa şekli yüzünden tıpkı bir takırdayan gibi bir izlenim bırakır.

The Last of Us’ta Salgının İlk Evresi – Runner’lar Kimlerdir?

The Last of Us’ta Salgının İkinci Evresi – Stalker’lar Kimlerdir?

Son olarak takırdayanların oyunlardan ziyade çizgifilmlere de konu olmuşluğu vardır.

Gumball adlı çizgi filmin parazit isimli bölümünde bir sahne bulunur. Hatta zombi şeklinin bir video oyunundan aldığından dahi bahsedilir.

Kabaca takırdayan deyip geçmeyin. Bu evrenin oyun içerisinde popüler olduğu kadar globalde de ün yapmış bir evre olduğu tartışılmaz bir gerçektir diyerek bir yazının daha sonuna gelmiş bulunduk. Okuduğunuz için teşekkürler!

Ayrıca bu yazıyı video olarak izlemek isterseniz o da hemen aşağıda: