Taklit, tağşiş ve hileli gıdalar anlık olarak teşhir edilecek
İRFAN DONAT
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, gıdada taklit, tağşiş ve hileli ürünlerle mücadele noktasında yeni eylem planını açıkladı.
Bugüne kadar olan eski sistemde; taklit veya tağşiş yapıldığı laboratuvar sonucu ile tespit edilen gıdalar ile kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş gıdalar, bakanlık tarafından 6 aşamalı bürokratik bir sürecin sonunda listeler şeklinde kamuoyuna duyuruluyordu.
Ancak yeni dönemde artık süreç çok daha hızlı şekilde yönetilecek.
Yumaklı, taklit, tağşiş ve hileli gıdaların artık yeni sistemde kamuoyu duyurularının anlık olarak, elektronik ortamda tüketicilerle paylaşılacağını açıkladı. Taklit, tağşiş ve hileli gıdaların guvenilirgida.tarimorman.gov.tr internet sitesinde yer alacağını kaydeden Yumaklı, sistemin yarın saat 09.00 itibarıyla kullanıma açılacağını duyurdu.
Gıda Kamuoyu Duyurusu sekmesi tıklandığında iki kategoride; Sağlığı Tehlikeye Düşürecek Gıdalar ile Taklit ve Tağşiş Yapılan Gıdalar başlıkları altında duyurular yapılacak. Vatandaşlar bu iki kategoriye girdiğinde; duyuru tarihi, firma adı, marka, ürün adı, uygunsuzluk ve parti/seri no bilgilerine ulaşabilecek.
Uygulamaya giren vatandaşlar sistemi ilk açtıklarında 1 Ocak’tan bu yana olan ürün, marka ve firmaları görebilecek. Yarından itibaren de artık anlık olarak veriler burada yer alacak.
Hatırlanacağı üzere eski sistemde taklit ve tağşişli ürünlere yönelik en son duyuru Mart 2022 tarihinde yapılmıştı. Mart 2022 ile 1 Ocak 2024 arasını kapsayan eski sisteme dair son liste de yine aynı şekilde yarın tek bir liste olarak yayınlanacak.
Lektinler, birçok bitkide bulunan ve vücudumuzda olumlu ya da olumsuz etkilere neden olabilen doğal proteinlerdir. Lektin konusu, doğru beslenme alışkanlıkları ve sağlıklı gıda seçimleri açısından önemli bir rol oynamaktadır.
Lektinler, bitkilerde doğal olarak bulunan proteinlerdir ve bitkilerin kendilerini zararlılardan korumak için geliştirdikleri bir savunma mekanizmasıdır. İnsan vücuduna alındığında ise bazı bireyler için sindirim sorunlarına yol açabilir. Bununla birlikte, lektinler gıdalarda yaygın olarak bulunur ve herkes üzerinde aynı etkiye sahip değildir.
Lektinlerin Tanımı ve Özellikleri
Lektinler, bitkilerde yer alan ve karbonhidratlara bağlanma yeteneğine sahip proteinlerdir. Bu proteinler, bitkilerin doğal savunma sistemi olarak, zararlı mikroorganizmalar, böcekler ve diğer tehditlerden korunmasına yardımcı olur.
Lektinler, anti-besin olarak sınıflandırılabilir çünkü bazı durumlarda vücudun besinleri sindirmesini ve emmesini zorlaştırabilir. Vücudumuzda bazı olumsuz etkilere neden olabilirler, özellikle hassas sindirim sistemine sahip bireylerde. Ancak, lektinlerin sağlık açısından faydaları da bulunmaktadır, bu nedenle dengeli tüketimleri önemlidir.
Lektinlerin Vücuda Olası Etkileri
Bağışıklık Sistemi Üzerindeki Etkisi: Lektinler, bağırsak geçirgenliğini artırarak “sızdıran bağırsak sendromu” riskini artırabilir ve bağışıklık sistemini aşırı uyarabilir.
Sindirim Problemleri: Aşırı lektin tüketimi, bağırsakta gaz, şişkinlik, mide krampları gibi sindirim sorunlarına yol açabilir. Özellikle hassas bağırsak sendromu (IBS) olan kişilerde semptomlar artabilir.
Mineral Emilimini Engelleme: Lektinler, demir, çinko ve kalsiyum gibi önemli minerallerin emilimini engelleyebilir, bu da beslenme yetersizliklerine yol açabilir.
Potansiyel İltihaplanma: Yüksek miktarda lektin tüketmek bazı kişilerde iltihaplanmaya neden olabilir ve bu durum özellikle romatoid artrit gibi otoimmün hastalıklara sahip bireyler için zararlı olabilir.
Lektin İçeren Besinler
Lektinler pek çok bitkisel gıdada bulunur. Ancak, bu gıdalar çoğunlukla besleyici ve sağlıklı olduğu için tamamen kaçınmak yerine, uygun hazırlama yöntemleriyle lektin seviyelerini azaltmak mümkündür. İşte yüksek lektin içeren bazı gıdalar:
Baklagiller:
Fasulye (özellikle kırmızı barbunya fasulyesi) Mercimek Nohut Soya fasulyesi Bezelye
Tahıllar ve Gluten İçeren Gıdalar:
Buğday Arpa Çavdar Yulaf
Gece Gölgesi Sebzeleri:
Domates Patlıcan Patates Biber
Kabuklu Kuruyemişler:
Fındık Badem
Süt Ürünleri:
Bazı işlenmiş süt ürünleri (özellikle pastörize edilmemiş olanlar) lektin içerebilir.
Meyveler:
Kabuğu yenilen bazı meyveler (örneğin, elma ve armut gibi meyvelerin kabuğunda daha fazla lektin bulunur).
Lektin Miktarını Azaltma Yöntemleri
Isı ile pişirme: Lektinlerin çoğu ısıya karşı hassastır. Özellikle baklagiller ve bazı sebzeler pişirildiğinde lektin miktarı önemli ölçüde azalır.
Fermente etme: Fermente edilmiş gıdalar, lektinlerin büyük kısmını yok edebilir. Örneğin, ekşi maya ile yapılan ekmekler lektin açısından daha düşük olabilir.
Fermantasyon ve filizlendirme: Bu işlemler lektin seviyelerini azaltarak sindirimi kolaylaştırabilir.
Islak bekletme: Baklagiller ve tahılların pişirilmeden önce suda bekletilmesi de lektin miktarını azaltmaya yardımcı olur.
Lektin İçeriği Olan Gıdalar Sağlıklı mı?
Lektin içeren birçok besin, yüksek miktarda lif, vitamin ve mineral içerir. Bu nedenle, bu gıdalardan tamamen kaçınmak gerekli değildir. Pişirme ve hazırlama yöntemlerine dikkat ederek lektinlerin olumsuz etkilerinden korunmak mümkündür.
Lektinler ve Beslenme Tavsiyeleri
Dengeli bir diyetle lektin içeren gıdaları aşırıya kaçmadan tüketmek en sağlıklısıdır. Bağırsak hassasiyeti veya otoimmün hastalığı olan kişiler, lektin açısından zengin gıdaları sınırlayabilir ya da hazırlama yöntemlerine dikkat edebilir.
Koruyucu içeren işlenmiş gıdalar, uzun süre tüketilince çocuklarda kalp, tansiyon ve bağırsak hastalıklarına yol açıyor. Ankara Bilkent Şehir Hastanesi Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Uzmanı Prof. Dr. Şamil Hızlı, sağlıklı bireyler yetiştirmek için anne-babalara önemli ipuçları veriyor.
Prof. Dr. Şamil Hızlı, sağlıklı bireyler yetiştirmek için anne-babalara önemli ipuçları veriyor. Beslenme çantası seçiminin bile sağlık açısından büyük önemi olduğuna dikkat çeken Hızlı, zehirli madde aktarımı yapmayan ürünleri tercih etmeleri gerektiğini vurguladı ve
“Okul ve beslenme çantasının sağlıklı ve hijyenik olmasın yanında bir de toksik (zehirli etkili madde) boya içermemesi gerekiyor. Parlak renkli okul beslenme çantalarının daha çok kanserojen madde içerdiğine dair bilgiler var. O açıdan ailelere mutlaka daha çok, sade renkleri ve sağlıklı, kaliteli ürünleri tercih etmelerini öneriyoruz” dedi.
5-13 yaş grubu çocuklar koruyucu maddelerden uzak tutulmalı
Hızlı, beslenme çantasındaki yiyeceklerin özellikle 5-13 yaş grubu arasındaki çocuklara önemli bir beslenme desteği sağladığına işaret etti ve sözlerini şöyle sürdürdü:
“İşlenmiş gıdaları çok tercih etmemeleri gerekiyor. ‘İçerik olarak ne koyalım’ denirse özellikle protein grubu noktasında desteklemek için et çok tercih edilen bir ürün değil, koku yapabiliyor. Ama kıymalı börekler olabilir. Özellikle tahıl seçiminde kara buğday veya doğal buğday tercihimiz olacak şekilde daha çok kahverengi ekmek diye ifade edeceğimiz ürünler ve bunlarla yapılmış sandviçler olabilir. Mümkün olduğunca koruyucu madde içermeyen gıdaları tercih etmeliler. İçecek olarak süt, kefir, ayran tercih edilebilir.
Meyveler ve sebzeler çocuğun kolay ulaşabileceği, elle yiyebilecek şekilde bölünmüş, parçalanmış olarak konulmalı. Çünkü okulda çocuğun hem teneffüs süreleri kısa hem de ürünleri parçalamak için bıçak kullanmaları gerekiyor. Çocukların direkt kapağı açtıkları zaman eliyle alıp yiyebileceği ürünler olmalı.”
Koruyucu madde içeren gıdalar ne kadar az tüketilirse o kadar iyi
Raf ömrünün uzatılması için koruyucu etken maddeler kullanılarak üretilen işlenmiş gıdalardan kaçınılması gerektiğine dikkati çeken Hızlı, işlenmiş gıdaların çocukların sindirim sistemine zarar verdiğini aktardı: “Çocuğun her türlü şekilde bir şey yemesi, sağlıklı olacağı anlamına gelmiyor. Sağlık için, mümkün olduğunca evde hazırlanmış besinleri tüketmeliler. Çocuklarda, ileri derecede işlenmiş gıda kullanımı durumunda kalp, tansiyon ve bağırsak hastalıklarının ortaya çıkması mümkün. Bu riski göze almamak adına annelerin bu ürünleri tercih etmemesini tavsiye ederiz.”
