Proust Etkisi, geçmişten hafızamızda kalan bir duyusal uyarıcıya maruz kalındığında geçmişteki anıların canlanmasıdır. Canlanan bu anılar genellikle bizle yakından ilgili, tanıdık ve uyandırıcıdır.Bu etki beş duyumuzda da gözlemlenebilse de özellikle koku duyusu bir noktada farklılaşır. Duyulan kokuların talamustan sonraki durağı koku merkezi yani koku soğancığıdır. Farklılaşma da tam bu sebepten kaynaklanır çünkü bu bölgede uzun süreli hafıza merkezi olarak da bilinen hipotalamusla doğrudan bir bağlantı bulunmaktadır. Bir koku duyulduğunda doğruca hafıza merkezimiz uyarılıyor ve alınan bu kokuyla ilgili tüm anılar bir anda serbest kalıyor diyebiliriz. Aslında, yoldan geçen bir kişiden duyduğumuz parfüm kokusu, hafıza merkezini ziyaret ediyor ve bu kokuyla ilişkili hafıza merkezindeki tüm anılar bir anda gün yüzüne çıkıyor. Bu parfüm kokusunu geçmişte şahsen kullanmış da olunabilir, yakın bir arkadaşın tanıdık bir kokusu da olabilir veya eski sevgilinin hatırlanan kokusu… Diğer yandan bu parfüm kokusu kötü bir anınızla ilişkili olabilir, çok kötü geçirdiğiniz gün duyduğunuz koku, içinde bulunmaktan o an rahatsız olduğunuz bir ortamın kokusu…
Proust etkisi ile günlük hayatımızda çokça karşılaştığımız o durum ortaya çıkıyor; bir koku duyduğumuzda iyi veya kötü hissediyor, duraksıyor ve neden böyle hissettiğimizi anlamlandırmaya çalışıyoruz. Bazense bu etkinin tamamen neyden kaynaklandığını çözemiyor ya da farkında bile olmuyoruz.
İyi haber şu ki; “Proust Etkisi” ile bazı faydalar sağlanabilir. Örneğin; sizi rahatlatan bir kokuyu daha iyi uykuya dalmak için kullanabilir veya tam tersi sizde olumsuz duygulara sebep olan kokulardan daha sık kaçınabilirsiniz. Ancak bu noktada her kokunun herkes için faydalı veya zararlı olmadığını unutulmamalıdır. Kimisi için lavanta kokusu harikayken kimisi için lavanta kokusunu duymak üzüntü verici olabilir. Kokular kişiye göre özelleştirilmelidir.
