Hızla yükselen enflasyon ve değeri düşen para birimi değeriyle yıpranan Türkiye ekonomisi kritik bir dönemeçte bulunuyor. 14 Mayıs 2023’teki kararsız sonucun ardından Türkiye, 28 Mayıs’ta Recep Tayyip Erdoğan ile Kemal Kılıçdaroğlu arasında ikinci tur seçime gidiyor.
Fitch Ratings Ülke Notları Kıdemli Direktörü Erich Arispe Morales, OMFIF ile yaptığı görüşmede seçimin önemini ve Türkiye ekonomisi için olası sonuçlarını tartıştı.
Türbülans ve yerine getirilmeyen sözler
Yalnızca Erdoğan’ın çıkarı için tesis edilen başkanlık sisteminin bir sonucu, ülkenin para politikasına ‘alışılmışın dışında’ yaklaşımı oldu. Türkiye Merkez Bankası, 2019-21 arasında üç başkan gördü. 2021’de Erdoğan, kalıcı çift haneli enflasyonu dizginlemek için iki keskin faiz artışına başkanlık ettikten sonra Vali Naci Ağbal’ı görevden aldı.
Ülkenin ekonomik yönetimi ve para politikası oluşturma sürecinin merkezinde yer alan sözde ‘yeni ekonomik model’in arkasındaki geleneksel olmayan teori, ihracata dayalı bir büyüme modeli arayışında rekabet gücünü artırmayı hedefliyor. Daha düşük faiz oranları (düşük enflasyon getirdiği düşünülür) ile stratejik, ihracata yönelik sektörlere yönelik hedeflenen desteğin birleşiminin, daha yüksek yatırıma ve ihracat için daha fazla finansmana yol açacağı varsayımına dayanır. İhracat büyüyecek ve sonunda cari açık fazlaya dönüşecek.
Ancak bu geleneksel olmayan teorinin uygulanması randıman vermedi. Arispe Morales, enflasyonun yüzde 20 civarında olduğu 2021’in sonunda, “Merkez bankası, artan enflasyona, bozulan güven ortamı ve tekrarlayan finansal sıkıntılarla sonuçlanan aşırı hızlı büyümeye rağmen faiz oranlarını 500 baz puan düşürdü” dedi. Bu politika tepkisi dış kırılganlıkların artmasına, enflasyonun daha yüksek seviyelerde sabitlenmesine ve politika güvenilirliğinin zayıflamasına yol açtı.
Fitch, ‘yüksek enflasyona yol açan, lira ve uluslararası rezervler üzerinde aşağı yönlü baskıya yol açan ve dış finansmanın girişi ve maliyetini baskılayan tutarsız politikalar’ nedeniyle 2022’de Türkiye’nin notunu BB-‘den iki kademe indirerek mevcut B’ye indirdi. Görünüm de negatif olmaya devam ediyor.
Hem Erdoğan hem de Kılıçdaroğlu, kampanyalarının bir parçası olarak bu problemleri çözmek için farklı politika yaklaşımları önerdiler. Erdoğan, düşük faiz oranlarını korumak, kur ve makroekonomik baskıları yönetmek için hedeflenen düzenlemeleri sürdürmek niyetiyle mevcut politika bileşimini savundu.
Muhalefet, fiyat ve finansal istikrarı yeniden tesis etmek için enflasyon hedeflemesine odaklanan daha geleneksel bir ekonomik politika yaklaşımına dönüş sözü verdi. Kılıçdaroğlu’nun merkez bankası bağımsızlığını kurumsallaştırması, önümüzdeki iki yıl içinde daha yüksek faiz oranlarıyla enflasyonu tek haneli rakamlara indirmesi ve sermaye girişleriyle merkez bankası rezervlerini yenilemesi temel hedeflerdir.
Nelere dikkat etmeli?
Arispe Morales için bir sonraki hükümetin döviz piyasasındaki baskıları hafifletme ve enflasyonu düşürme planı, liranın gidişatı, büyük dış borçlanma ihtiyaçlarını karşılamak için finansmana erişim ve 2024 yerel seçimleri de dahil olmak üzere iç siyaset, yakından izlenmeli.
Jeopolitik olarak, Türkiye ile Suudi Arabistan, Mısır ve BAE gibi diğer bölgesel güçler arasındaki ilişkiler, Büyük Ortadoğu’daki jeopolitik dinamikleri değiştirebilir. Türk delegasyonu Mart ayında Finlandiya’nın NATO üyeliğine yeşil ışık yaksa da, İsveç’in üyeliği hala masada. Bu sürecin sonucu, özellikle Ukrayna’daki savaş zemininde, Türkiye’nin Batı ile ilişkilerinin geleceğini şekillendirecektir.
Bununla birlikte, ekonomi bu seçimin merkezinde yer alıyor. Arispe Morales, “[Türkiye’nin] genişlemeci ve geleneksel olmayan politika karışımının bir sonucu olarak büyüyen ekonomik dengesizlikler veya çarpıklıklar daha belirgin hale geliyor” dedi. Ülkenin bir sonraki lideri “bastırılmış döviz talebi, lira üzerindeki baskılar ve cari açık, azalan uluslararası rezervler ve hala çok yüksek enflasyonla uğraşmak zorunda kalacak.”
Pazar günkü sonuç ne olursa olsun, bir sonraki hükümet zorlu bir ekonomik zemin ve siyasi durumla karşı karşıya kalacak. Ancak sürdürülebilir, öngörülebilir ve güvenilir ekonomik politika oluşturmaya dönüş, Erdoğan’ın liderliğinde giderek daha olası görünmüyor.
Kaynak: Economics at the heart of Türkiye’s run-off election
