Bakan Bolat, İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) “Ekonomiyi Yeniden Yapılandırmaya Yönelik İstişareler ve Orta Vadeli Program (OVP) Öncesi Süreçte Sanayi/İhracat Dünyamızın Sorunları ve Çözüm Önerilerini Değerlendirmek” konulu ağustos ayı meclis toplantısına katıldı.
Madencilikten elektroniğe, tekstilden gıda ürünlerine kadar çok geniş bir yelpazede faaliyet gösteren İSO’nun Türkiye’nin en büyük sanayi odası olduğunu belirten Bolat, İSO üyesi firmaların, Türkiye sanayi üretiminin yaklaşık üçte birini gerçekleştirdiğini bildirdi.
Ekonominin ve ticaretin dinamiklerinin hızla dönüştüğünü ifade eden Bolat, küresel trendleri yakalamak, hatta trend belirleyen ülke olmak, üretimde sürdürülebilirliği sağlamak, katma değerli ihracatı artırmak ve ülkenin prestijini daha yüksek seviyelere çıkarmak için herkese sorumluluklar düştüğünü dile getirdi.
Dünyayla rekabet edebilecek bir güce ulaşmanın ancak ve ancak üretime, imalata, bilgi ekonomisine, teknolojiye dayalı bir ekonomiyle mümkün olduğunu vurgulayan Bolat, bu doğrultuda, hükümet olarak bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra da Türkiye’nin kalkınması için var güçleriyle çalışmaya devam edeceklerini söyledi.
Bolat, gelişmiş ülkelerin sıkılaştırıcı para politikaları, yüksek enflasyon ile birlikte azalan talep, jeopolitik gerilimlerin gıda başta olmak üzere emtia fiyatlarını tetiklemesinin küresel resesyon endişelerini artırdığını, küresel ticareti de yavaşlattığını anlattı.
Küresel ekonomideki bu kırılgan seyir nedeniyle uluslararası kuruluşların büyüme tahminlerini aşağı yönlü revize ettiğine işaret eden Bolat, Türkiye ekonomisinin ise küresel düzeyde yaşanan tüm bu olumsuzluklara ve büyük deprem felaketine rağmen son 11 çeyreklik kesintisiz büyüme performansını sürdürdüğünü kaydetti.
Bolat, eylül ayının ilk yarısı içerisinde açıklaması planlanan OVP’nin ise ekonominin yeni çıpası olacağını belirtti.
“Eximbank’ın sermayesini 6,8 milyar TL artırdık”
Bolat, Bakanlık olarak, “sürdürülebilir ihracat artışı ve dış ticaret dengesi”, “etkin, hızlı ve güvenli bir gümrük anlayışı”, “adil, rekabetçi ve istikrarlı bir iç ticaret ortamı” ilkeleri ışığında Türkiye’nin gelişmesi ve büyümesi için çalışmaya devam ettiklerini söyledi.
İhracatta katma değeri yüksek, yüksek teknolojili ürünlere odaklandıklarını vurgulayan Bolat, ihracat süreçlerini dijitalleşme, AR-GE, inovasyon ve markalaşma faaliyetleriyle desteklediklerini kaydetti.
Türkiye’nin son 20 yılda ihracatta yakaladığı başarılara değinen Bolat, “2002 yılında 14 milyar dolar olan hizmet ihracatımız, 2022 yılında tam 6,5 kat artışla 90,5 milyar dolara ulaşmıştır. Cumhuriyetimizin 100. yılında da inşallah 120 milyar dolar hizmet ihracatına ulaşmayı hedefliyoruz.” dedi.
Ticaret Bakanlığı olarak, ihracatta ortaya koydukları hedeflere ulaşmak için ihracatçılara önemli destekler sunduklarını ifade eden Bolat, şunları kaydetti:
“İhracatçılarımızın finansmana erişimini kolaylaştırmak, finansman imkanlarını genişletmek için Bakanlık olarak var gücümüzle çalışıyoruz. İGE AŞ tarafından bugüne kadar 10 bini aşkın ihracatçımıza 40,5 milyar TL’lik kefalet sağlanmış olup 2023 sonu itibarıyla 90 milyar TL’lik krediye kefalet sağlanmasını hedefliyoruz. Eximbank vasıtasıyla da ihracatçılarımıza 2022 yılında 45 milyar dolar, 2023 yılı ilk 7 ayında toplam 22,6 milyar dolar destek sağlanmıştır. Bununla da kalmayarak, Eximbank’ın sermayesi 6,8 milyar TL artırılmış ve önümüzdeki dönemde ihracatçılarımıza daha fazla kredi verme imkanı sağlanmıştır. Yani yüzde 40 sermaye artışıyla sağladığımız bu 6,8 milyar lira, çarpan etkisiyle en az 70 milyar liralık kaynak olmuş oldu. Eximbank’ın kaynakları artınca finansman imkanları bakımından özel bankalar da kendilerini yarışa girmeye mecbur hissetti. Son 10 yıldır kamu bankaları harika işler yaptı. Türkiye ekonomisinin finansman ihtiyaçlarını destekleme ve mega projelerin desteklenmesi noktasında bütün imkanlarını kullandılar. Özel bankalar da artık bu rekabetin içerisinde olurlar.”
Bolat, Bakanlığın sağlamış olduğu desteklerin yanı sıra Merkez Bankası’nın da ihracatçıların finansmana erişimini kolaylaştırmak amacıyla son dönemde aldığı kararları memnuniyetle karşıladıklarını söyledi.
“Yeni dönemde 5 adet serbest ticaret bölgesini hizmete alacağız”
Ömer Bolat, Bakanlık olarak 2023 yılında İstanbul için halihazırda 1,7 milyar liralık ihracata yönelik devlet yardımı sağlandığını bildirdi.
İstanbul Sanayi Odası özelinde ise Oda tarafından 5 adet tamamlanmış URGE projesi ile bir adet aktif URGE projesini desteklediklerini aktaran Bolat, Bakanlık olarak üretimi ve ihracatı desteklerken yerli üreticileri ithalat kaynaklı zarar ve tehditlere karşı, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kurallarına uygun şekilde, ticaret politikası savunma araçlarıyla korumayı sürdürdüklerini kaydetti.
Bolat, bu çerçevede, 65 ürün grubunda damping ve sübvansiyona karşı önlem, 9 ürün grubunda korunma önlemi, 17 ürün grubunda önlemlerin etkisiz kılınmasına karşı önlem ve 148 ürün grubunda ise gözetim önlemi uyguladıklarını bildirdi.
Serbest bölgelerin; yabancı yatırımların ülkeye çekilmesi ve ihracata yönelik üretim kapasitesinin geliştirilmesi hedefi doğrultusunda önemli enstrüman olduğunu belirten Bolat, “19 adet serbest bölgemiz bulunmakta. İnşallah yeni dönemde 5 adet serbest ticaret bölgesini de hizmete alacağız. Hükümet olarak, ihracatçılarımıza yeni pazarlar açmak için Avrupa Birliği’nin (AB) Serbest Ticaret Anlaşması (STA) yaptığı ülkelerle de biz kendi menfaatlerimizi de önceleyerek STA’lar yapmaya devam ediyoruz.” diye konuştu.
Ticaret diplomasinin, en önemli enstrümanlarından biri olduğunu belirten Bolat, Suudi Arabistan, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde ikili temaslar gerçekleştirdiklerini, ayrıca yine yakın zamanda AB, Birleşik Krallık, Mısır, Azerbaycan ve Bulgaristan’dan muhataplarla dış ticaretin geliştirilmesi kapsamında görüşmelerde bulunduklarını anlattı.
“Ülkemizin küresel hizmet ihracatından aldığı payı yüzde 2,1’e yükseltmeyi amaçlıyoruz”
Ticaret Bakanı Bolat, “2028 İhracat Tanıtım ve Pazarlama Vizyonu” ile yepyeni proje ve faaliyetleri hep birlikte hayata geçirmek arzusunda olduklarını aktararak, şunları kaydetti:
“Ülkemizin küresel mal ihracatından aldığı payı yüzde 1,2’ye, küresel hizmet ihracatından aldığı payı yüzde 2,1’e yükseltmeyi amaçlıyoruz. Yüksek ve orta-yüksek teknolojili ürün ihracatımızın payını mevcut yüzde 36’dan yüzde 50’ye yükselteceğiz. KOBİ’lerin ihracattaki payını yüzde 26’dan yüzde 40’a çıkartmayı, Türkiye e-ihracat platformu ve e-kolay ihracat platformu gibi kanallarla e-ihracatın toplam ihracattaki payını yüzde 1,5’ten yüzde 10’a yükseltmeyi hedefliyoruz. Yüksek teknolojili ürün ihracatını artıracağız. Üreticimizi, sanayicimizi, çiftçimizi ithalat baskısına ve haksız rekabete karşı daha etkin bir şekilde koruyacağız.”
Bolat, geçen yıl uygulamaya konulan Uzak Ülkeler Stratejisi’ne ilave olarak, geçen aylarda kamuoyuyla paylaştıkları İslam Ülkeleri İhracat Geliştirme Stratejisi doğrultusunda ihracat pazarlarını çeşitlendirmeyi ve geleneksel pazarlarda da Türkiye’nin payını artırmayı hedeflediklerini sözlerine ekledi.
Sanayici ne istiyor?
“Dünyada ekonomik ve politik olarak değişken süreç ve koşullara tanıklık ediyoruz” diyen Zorlu Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Zorlu, Türkiye’nin dünyadaki güçlü konumunu koruyabilmek için teknoloji ve inovasyonla katma değer üreten ekonomik yapısını özellikle sanayide gerçekleştireceği yatırımlarla desteklemesi gerektiğini vurguladı. Katma değerli ihracatı tüm ekonominin ana unsuru haline getirmek gerektiğine dikkat çeken Zorlu, “Bu konuda dünya çapında başarılı şirketlerimiz var. Diğer taraftan dünyada da yaşanan gelişmeleri yakından takip etmeliyiz. Sanayisiz bir ülke düşünülemez. Sanayi istihdam ve ihracat demek. O nedenle sanayimizi ihracat odaklı olarak dönüştürmeliyiz. Bunun merkezinde de daha fazla katma değer üretmek olmalı. Ekonomimize katkı sağlayan tüm şirketler için hazırlanacak teşvik politikalarıyla topyekûn bir değişim ve dönüşüm sağlamalıyız” dedi. Zorlu’ya göre bu, Türkiye’yi yeni dünya düzeninde katma değerli ihracat yapan ve sürdürülebilir büyüme sağlayan bir ülke haline getirecek.
“Artık rekabetçilikte sanayi odaklı, üretim odaklı yeni bir hikâye yazmalı, büyümeden ziyade kalkınma odaklı bir ekonomik modele geçmeliyiz” diyen TÜRKONFED Başkanı Süleyman Sönmez, asıl gündem olan ekonomiye dönülmesi gerektiğini vurguladı. İş dünyasının finansmana erişim ve genel ekonomik beklentilerini ölçmek üzere yılın her çeyreğinde yaptıkları anketin 2023 yılı ilk çeyrek sonuçlarını açıklayan Sönmez, bu dönemde her 4 işletmeden 3’ünün krediye erişmekte zorlandığını, her 10 işletmeden 8’inin ise uygulanan mali ve finansal tedbirlerden olumsuz etkilendiğini söyledi. Sönmez, “Çıkan sonuç, başta KOBİ’ler olmak üzere işletmeler açısından 2022 yılından bu yana şartların daha da ağırlaştığını gösteriyor. Her 3 işletmeden 1’i işletme sermayesi ihtiyacını banka kredileri veya tedarikçi ve müşterilerinden aldığı finansman ile karşılıyor. Her 4 işletmeden 3’ü krediye erişimin zorlaştığını ifade ediyor. Seçim öncesi açıklanan 350 milyar TL’lik KGF kredilerinin miktarını yeterli görmeyenlerin oranı yüzde 85 olurken, işletmelerin yüzde 74’ü de KGF kredilerine erişimin zorlaştığını belirtiyor.”
Türkiye Makine Federasyonu (MAKFED) Başkanı Adnan Dalgakıran, cari açığı orta ve uzun vadede çözecek bir politikanın ortaya konması ve kararlılıkla uygulanması gerektiğinin altını çizdi. Dalgakıran, ciddi teşviklere rağmen, sanayi üretimini orta ve yüksek teknolojili üretime yönlendirilmediğini söyledi. Dalgakıran, “Yurt dışından orta ve yüksek teknoloji yatırımı yapacak şirketleri çekelim. Nitelikli insan kaynağını yurt içinde kalması için ikna etmeliyiz. Uzun vadeli düşük faizli kredilerin de yatırımları özendireceğini düşünüyoruz” dedi. Krediye erişimin zorlaştırılmaması, döviz kurunun da gerçek değerine ulaşması gerektiğini söyleyen Dalgakıran, “Sene başından beri döviz artışı yüzde 10’da kalırken, TL bazı maliyetler yüzde 50 arttı. Bu da ihracatçının artık para kazanamaz, rekabet edemez hale gelmesine neden oluyor. Ana problem cari açık olduğuna göre, ülkeye giren dövizi yükseltmek, çıkan dövizi de azaltmalıyız. Ara malı ithalatı giderek yükseliyor. Kurların düşük kalması, üretmek yerine dışarıdan ithal etmeyi özendiren bir durum. İçinde bulunduğumuz durumla tam bir tezat teşkil ediyor” dedi. Türkiye’nin ithal ettiği ürünlerin yüzde 70’ini, iç piyasada ürettiği halde ithal ettiğini söyleyen Dalgakıran, Türk sanayisini orta ve yüksek teknolojilere taşıyacak sektörlerin makine, elektronik ve yazılım sektörü olduğunu belirtti.
Yeni ekonomi yönetiminin odak noktasının ‘üretim’ olması gerektiğini söyleyen Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu (TUSAF) Başkanı Haluk Tezcan, finansman desteklerinin de üretim ve istihdam odaklı olması gerekliliğine işaret etti. Tezcan, bölgelere göre değil sektörlere göre teşvik verilmesini istedi. Tezcan, “Hangi sektörler katma değer yaratacaksa o sektöre teşvik sistemine geçilmeli. Türkiye’de un fabrikası fazlalığı var. Un fabrikasına teşvik verilmesi bir anlam ifade etmiyor. Türkiye’nin üretemeyip ithal ettiği sektörlerde üretimi artıracak işletmelerin desteklenmesi gerekiyor. İthalatı azaltıp üretimi artıracak alanlarda gelişmeliyiz” dedi. Gıda sektörünün yılda 1 milyar dolardan fazla ithalatı olduğuna dikkat çeken Tezcan, şunları söyledi: “Hangi ürünler yapılacaksa belirlenip onlara teşvik sağlanmalı. Ürettiğimiz fındık, üzüm, buğday unu gibi ürünleri markalaştırıp dünya sofralarına ulaştırmalıyız. Kimya ve atık sektörü olarak yapabileceğimiz birçok farklı yatırım alanlarımız var. Örneğin cip üretimi var, burada hükümetin bir politikası olmalı.”
Yeni dönemde verilen teşviklerin bölgeselden çok Türkiye’nin ihtiyaçlarına ve katma değerli üretim odaklı olması gerektiğine işaret eden PAGEV Başkanı Yavuz Eroğlu, “Türkiye’nin şu anda asıl ihtiyacı ürün üretmek. Teşvik modeli seçilirken özellikle teknoloji odaklı olmalı” dedi. Türk iş dünyasının şu anda asıl probleminin finansal kaynak olduğunu kaydeden Eroğlu, sınırlı kaynaklar nedeniyle de orta ve yüksek teknoloji ürünlerinin krediye ulaşımının kolaylaştırılması gerektiğini belirtti.
İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamülleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) eski Başkanı Murat Akyüz, cari açığın azaltılmasına vurgu yaptı. Türk Lirası bazlı maliyetlerin arttığına işaret eden Akyüz, sanayicinin enerji maliyetlerini aşağıda çekmede yenilenebilir enerji kaynaklarının önemine vurgu yaptı. Murat Akyüz, şunları söyledi: “GES ve RES gibi güneş ve rüzgar santrallerine sanayicinin erişmesi çok zor olmaya başladı. Kiralık alanlar var ancak, buradaki üretimleri taşıyacak elektrik hatları yok. Sanayici GES ve RES’le yapmak istediği enerji yatırımlarını yapamaz hale geldi. Bunu finansmanıyla ilgili de sıkıntılar var. Öte yandan şirketlerimizi biran önce karbon nötr hale getirmek için elektrikli araçlara teşvik vermeliyiz. Firmaların yatırımlarına teşvik edici uzun vadeli yeni politikalar belirlemeliyiz. Orta yüksek teknolojili ürün yatırımlarına daha yüksek teşvik vermeliyiz. Bugün domates, salça üreticisiyle, domatesten likopeni çekip kanser tedavisinde kullanan ya da vitamin üretenlere aynı teşvik veriliyor. Teknoloji seviyelerine göre teşvik mekanizmaları oluşturulmalı. Üretilen bir ürün varsa, üretilmeyen bir ürün için teşviklerle yönlendirici olunmalı. ‘Sen farklı bir şey yap ona göre teşvik verelim’ gibi yönlendirme yapılması gerekiyor.”