Recep ŞENYURT
Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşları listesinde yer alan Dioki Petrokimya Sanayi A.Ş.’de, yıllık 70 bin ton genel kullanım amaçlı polistiren (GPPS) üretim kapasiteli yeni tesisin devreye alınması için geri sayım başladı. Toros Adana Yumurtalık Serbest Bölgesi’nde (TAYSEB) faaliyet gösteren Dioki Petrokimya Sanayi A.Ş.’nin CEO’su A. Sefa Küçükboyacı, yardımcı işletmeler ile birlikte yaklaşık 40 milyon dolarlık yatırımla kurulan 3’üncü tesisle yıllık üretim kapasitesini 78 bin tondan 148 bin tona yükselteceklerini belirtti.
Hâlihazırda genel kullanım amaçlı polistiren (GPPS), yüksek darbe dayanımlı polistiren (HIPS) ve genleştirilebilir polistiren (EPS) üretimini sürdüren Dioki’nin yeni tesisinde beyaz eşya, izolasyon, köpük tabağı, sandviç panel ve tek kullanımlık bardak, çatal ve kaşık gibi ürünlerin ham maddelerinin imalatını gerçekleştireceklerini kaydeden A. Sefa Küçükboyacı, “2023 yılı son çeyrekte devreye alınması planlanan yeni tesisle, toplam üretim kapasitemizi yüzde 90 oranında artıracağız. İç pazarın taleplerini karşılamanın yanında Balkanlar, İtalya ve İspanya pazarları başta olmak üzere dünyanın birçok ülkesine ihracat hedefliyoruz” dedi.
İSO 500’e 271’inci sıradan giriş yaptı
Hırvatistan’da atıl durumdaki iki petrokimya tesisini satın alıp 2015 yılında Adana’ya taşıyarak Türkiye ekonomisine kazandırdıklarını kaydeden Küçükboyacı, Dioki’nin 2021 yılında Türkiye’nin En Büyük Sanayi Kuruluşları (İSO 500) listesine 271’inci sıradan giriş yaptığını söyledi. Araştırmaya konu olan dönemde 1 milyar 807 milyon lira üretimden net satışla “sanayinin devleri” arasında yer almanın gururunu yaşadıklarını vurgulayan Küçükboyacı, kapasite artışıyla birlikte ihracat pazarlarında daha etkin hâle geleceklerini ve 2024 yılında İSO 500 listesinde ilk 200’e yerleşmeyi beklediklerini ifade etti.
“Tersine mühendislikle teknolojimizi ürettik”
TAYSEB’de 8 yıl önce faaliyete geçirdikleri petrokimya tesisini, “tersine mühendislik” ile modernize ederek kendi teknolojilerini ürettiklerini dile getiren Küçükboyacı, öz kaynaklar kullanarak ve Türk mühendisliğinin kabiliyetiyle dünya ölçeğinde modern teknolojiye sahip petrokimya tesisini Türkiye’ye kazandırdıklarını belirtti.
Küçükboyacı, yeni petrokimya tesisini kurarken makine, teçhizat ve ekipmanları Türkiye’den tedarik etmeye büyük özen gösterdiklerini, sadece yerli ve milli imkânlarla imalatı yapılamayanları yurt dışından satın aldıklarını söyledi. Türkiye’deki sanayi kuruluşlarının yıllık 320 bin ton polistiren kullandığını, bundan dolayı Dioki olarak üretimlerinin yüzde 95’ini iç pazarda değerlendirdiklerini ifade eden Küçükboyacı, yeni tesisin üretime başlamasıyla ihracat pazarlarında daha aktif olmanın gayretini göstereceklerini belirtti.
“Karbon ayak izini azaltıyoruz”
Dioki’nin yeni üretim tesisi yatırımının yanında Avrupa Yeşil Mutabakatı’na uyum sağlamak ve karbon ayak izini azaltmaya yönelik yatırımlarına da eş zamanlı devam ettiğini dile getiren Küçükboyacı, ambarların çatısına toplam 1,5 megavat kurulu güce sahip iki ayrı güneş enerji santralinin yapımına başladıklarını bildirdi. Küçükboyacı, güneş enerjisi santrali sayesinde elektrik tüketiminin yüzde 30’unu yenilenebilir kaynaklardan temin edeceklerini vurguladı.
Dioki olarak enerji verimliliği kadar su verimliliğini artırmaya yönelik adımlar da atıklarını anlatan Küçükboyacı, suyu sıfır sertliğe getirerek reaktörlerde kullandıklarını ve üretim prosesinde kullandıktan sonra ön arıtmadan geçirilerek Serbest Bölge Arıtma sistemine gönderdiklerini anlattı. Küçükboyacı, “Endüstriyel atık suyumuzu geri kazanarak tekrar kullanmak üzere çalışmalara başladık. Bu, kıt su kaynaklarının tüketiminin azaltılması yanında maliyetler açısından da avantaj sağlayacak” diye konuştu.
“Endüstri bölgeleri planlanırken yüksek kapasiteli liman yatırımları birlikte olmalı”
Türk petrokimya sektörünü hem ham madde tedarikinde hem de ihracatta zorlayan en büyük sıkıntının yüksek navlun maliyetleri olduğunu dile getiren Küçükboyacı, Doğu Akdeniz’de kimyasal tanker navlun fiyatları ve ihracat maliyetlerinin dünya piyasasına göre yüksek olması nedeniyle ihracat pazarlarında rekabet gücünün artırılmasını sağlayacak liman yatırımlarını beklediklerini söyledi.
Doğu Akdeniz’de planlanan büyük ölçekli endüstri bölgeleri ve petrokimya projeleriyle birlikte yüksek kapasiteli liman yatırımlarının bir bütün olarak ele alınmasının stratejik önem taşıdığını vurgulayan Küçükboyacı, “Rekabetin çok acımasız olduğu petrokimya sektöründe fiyat ve malın alıcıya zamanında ulaştırılması konusu öne çıkıyor. Avrupa’daki rakiplerimiz, gümrük ve kara yolu ile ulaşım kolaylığının avantajlarını kullanarak malı “dükkân teslimi” yapıyor. Bu şartlarda ihracat yapabilmemiz için rakiplerimize göre ton başına 170-180 dolar daha fazla navlun maliyetine katlanmak zorunda kalıyoruz” diye konuştu.
Petrokimya tesislerinin kurulum süreçlerinde 650 tona varan tek parça reaktörlerin taşınmasının sadece deniz yolu üzerinden mümkün olabildiğini dile getiren Küçükboyacı, Türkiye’de endüstri bölgeleri planlanırken bunun göz önüne alınmasını, sıvı ve gaz elleçlemesi için iki büyük limanın da eş zamanlı olarak yapılması gerektiğinin altını çizdi.
“ABS üretim tesisiyle Türkiye’de bir ilki başarmak istiyoruz”
Dioki Petrokimya Sanayi’nin yeni yatırımlarının devam edeceğini kaydeden Küçükboyacı, hem üretim kapasitesini artıracak hem de karbon ayak izini azaltacak projeler hazırladıklarını belirtti. Küçükboyacı, “Önümüzdeki 5 yılda, akrilonitril bütadien stiren (ABS) üretmek istiyoruz. ABS, sağlam darbe mukavemeti yüksek bir polimerdir. Borular, otomotiv parçaları, bavul, koruyucu kasklar ve oyuncak üretiminde yaygın şekilde kullanılıyor. Günümüzde Türkiye’de ABS üreten bir tesis bulunmuyor.
Dioki olarak bir ilki başarmak istiyoruz. Ülkemiz yılda 120 bin ton civarında ABS ithalatı yapıyor. Bu yatırım için tesislerimizin yanında 30 dönümlük araziyi kiraladık. Yıllık 50 bin ton üretim kapasiteli tesisi 5 yıllık zaman diliminde tamamlamayı hedefliyoruz. ABS tesisini de öz kaynaklarımızla, kredi kullanmadan ülkemize kazandırmanın gayretindeyiz. Yenilenebilir enerjiye yönelik 1 megavat kurulu güce sahip güneş enerjisi santrali yatırımımız da olacak. Bu yatırımla toplamda 2,5 megavat kurulu güce ulaşmayı hedefliyoruz” diye konuştu
Sanayici ne istiyor?
“Dünyada ekonomik ve politik olarak değişken süreç ve koşullara tanıklık ediyoruz” diyen Zorlu Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Zorlu, Türkiye’nin dünyadaki güçlü konumunu koruyabilmek için teknoloji ve inovasyonla katma değer üreten ekonomik yapısını özellikle sanayide gerçekleştireceği yatırımlarla desteklemesi gerektiğini vurguladı. Katma değerli ihracatı tüm ekonominin ana unsuru haline getirmek gerektiğine dikkat çeken Zorlu, “Bu konuda dünya çapında başarılı şirketlerimiz var. Diğer taraftan dünyada da yaşanan gelişmeleri yakından takip etmeliyiz. Sanayisiz bir ülke düşünülemez. Sanayi istihdam ve ihracat demek. O nedenle sanayimizi ihracat odaklı olarak dönüştürmeliyiz. Bunun merkezinde de daha fazla katma değer üretmek olmalı. Ekonomimize katkı sağlayan tüm şirketler için hazırlanacak teşvik politikalarıyla topyekûn bir değişim ve dönüşüm sağlamalıyız” dedi. Zorlu’ya göre bu, Türkiye’yi yeni dünya düzeninde katma değerli ihracat yapan ve sürdürülebilir büyüme sağlayan bir ülke haline getirecek.
“Artık rekabetçilikte sanayi odaklı, üretim odaklı yeni bir hikâye yazmalı, büyümeden ziyade kalkınma odaklı bir ekonomik modele geçmeliyiz” diyen TÜRKONFED Başkanı Süleyman Sönmez, asıl gündem olan ekonomiye dönülmesi gerektiğini vurguladı. İş dünyasının finansmana erişim ve genel ekonomik beklentilerini ölçmek üzere yılın her çeyreğinde yaptıkları anketin 2023 yılı ilk çeyrek sonuçlarını açıklayan Sönmez, bu dönemde her 4 işletmeden 3’ünün krediye erişmekte zorlandığını, her 10 işletmeden 8’inin ise uygulanan mali ve finansal tedbirlerden olumsuz etkilendiğini söyledi. Sönmez, “Çıkan sonuç, başta KOBİ’ler olmak üzere işletmeler açısından 2022 yılından bu yana şartların daha da ağırlaştığını gösteriyor. Her 3 işletmeden 1’i işletme sermayesi ihtiyacını banka kredileri veya tedarikçi ve müşterilerinden aldığı finansman ile karşılıyor. Her 4 işletmeden 3’ü krediye erişimin zorlaştığını ifade ediyor. Seçim öncesi açıklanan 350 milyar TL’lik KGF kredilerinin miktarını yeterli görmeyenlerin oranı yüzde 85 olurken, işletmelerin yüzde 74’ü de KGF kredilerine erişimin zorlaştığını belirtiyor.”
Türkiye Makine Federasyonu (MAKFED) Başkanı Adnan Dalgakıran, cari açığı orta ve uzun vadede çözecek bir politikanın ortaya konması ve kararlılıkla uygulanması gerektiğinin altını çizdi. Dalgakıran, ciddi teşviklere rağmen, sanayi üretimini orta ve yüksek teknolojili üretime yönlendirilmediğini söyledi. Dalgakıran, “Yurt dışından orta ve yüksek teknoloji yatırımı yapacak şirketleri çekelim. Nitelikli insan kaynağını yurt içinde kalması için ikna etmeliyiz. Uzun vadeli düşük faizli kredilerin de yatırımları özendireceğini düşünüyoruz” dedi. Krediye erişimin zorlaştırılmaması, döviz kurunun da gerçek değerine ulaşması gerektiğini söyleyen Dalgakıran, “Sene başından beri döviz artışı yüzde 10’da kalırken, TL bazı maliyetler yüzde 50 arttı. Bu da ihracatçının artık para kazanamaz, rekabet edemez hale gelmesine neden oluyor. Ana problem cari açık olduğuna göre, ülkeye giren dövizi yükseltmek, çıkan dövizi de azaltmalıyız. Ara malı ithalatı giderek yükseliyor. Kurların düşük kalması, üretmek yerine dışarıdan ithal etmeyi özendiren bir durum. İçinde bulunduğumuz durumla tam bir tezat teşkil ediyor” dedi. Türkiye’nin ithal ettiği ürünlerin yüzde 70’ini, iç piyasada ürettiği halde ithal ettiğini söyleyen Dalgakıran, Türk sanayisini orta ve yüksek teknolojilere taşıyacak sektörlerin makine, elektronik ve yazılım sektörü olduğunu belirtti.
Yeni ekonomi yönetiminin odak noktasının ‘üretim’ olması gerektiğini söyleyen Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu (TUSAF) Başkanı Haluk Tezcan, finansman desteklerinin de üretim ve istihdam odaklı olması gerekliliğine işaret etti. Tezcan, bölgelere göre değil sektörlere göre teşvik verilmesini istedi. Tezcan, “Hangi sektörler katma değer yaratacaksa o sektöre teşvik sistemine geçilmeli. Türkiye’de un fabrikası fazlalığı var. Un fabrikasına teşvik verilmesi bir anlam ifade etmiyor. Türkiye’nin üretemeyip ithal ettiği sektörlerde üretimi artıracak işletmelerin desteklenmesi gerekiyor. İthalatı azaltıp üretimi artıracak alanlarda gelişmeliyiz” dedi. Gıda sektörünün yılda 1 milyar dolardan fazla ithalatı olduğuna dikkat çeken Tezcan, şunları söyledi: “Hangi ürünler yapılacaksa belirlenip onlara teşvik sağlanmalı. Ürettiğimiz fındık, üzüm, buğday unu gibi ürünleri markalaştırıp dünya sofralarına ulaştırmalıyız. Kimya ve atık sektörü olarak yapabileceğimiz birçok farklı yatırım alanlarımız var. Örneğin cip üretimi var, burada hükümetin bir politikası olmalı.”
Yeni dönemde verilen teşviklerin bölgeselden çok Türkiye’nin ihtiyaçlarına ve katma değerli üretim odaklı olması gerektiğine işaret eden PAGEV Başkanı Yavuz Eroğlu, “Türkiye’nin şu anda asıl ihtiyacı ürün üretmek. Teşvik modeli seçilirken özellikle teknoloji odaklı olmalı” dedi. Türk iş dünyasının şu anda asıl probleminin finansal kaynak olduğunu kaydeden Eroğlu, sınırlı kaynaklar nedeniyle de orta ve yüksek teknoloji ürünlerinin krediye ulaşımının kolaylaştırılması gerektiğini belirtti.
İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamülleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) eski Başkanı Murat Akyüz, cari açığın azaltılmasına vurgu yaptı. Türk Lirası bazlı maliyetlerin arttığına işaret eden Akyüz, sanayicinin enerji maliyetlerini aşağıda çekmede yenilenebilir enerji kaynaklarının önemine vurgu yaptı. Murat Akyüz, şunları söyledi: “GES ve RES gibi güneş ve rüzgar santrallerine sanayicinin erişmesi çok zor olmaya başladı. Kiralık alanlar var ancak, buradaki üretimleri taşıyacak elektrik hatları yok. Sanayici GES ve RES’le yapmak istediği enerji yatırımlarını yapamaz hale geldi. Bunu finansmanıyla ilgili de sıkıntılar var. Öte yandan şirketlerimizi biran önce karbon nötr hale getirmek için elektrikli araçlara teşvik vermeliyiz. Firmaların yatırımlarına teşvik edici uzun vadeli yeni politikalar belirlemeliyiz. Orta yüksek teknolojili ürün yatırımlarına daha yüksek teşvik vermeliyiz. Bugün domates, salça üreticisiyle, domatesten likopeni çekip kanser tedavisinde kullanan ya da vitamin üretenlere aynı teşvik veriliyor. Teknoloji seviyelerine göre teşvik mekanizmaları oluşturulmalı. Üretilen bir ürün varsa, üretilmeyen bir ürün için teşviklerle yönlendirici olunmalı. ‘Sen farklı bir şey yap ona göre teşvik verelim’ gibi yönlendirme yapılması gerekiyor.”