Prizmabet

Sabancı Holding Finansal Hizmetler Grup Başkanı Haluk Dinçer: 2025 özel sektör için zor bir yıl olacak

Sabancı Holding Finansal Hizmetler Grup Başkanı Haluk Dinçer, Bloomberg HT’de katıldığı Üst Düzey programında “Avrupa’nın bu zorlu süreci devam ederse 2025 özel sektör için zor bir yıl olacaktır” diye konuştu.

Sabancı Holding Finansal Hizmetler Grup Başkanı Haluk Dinçer, Bloomberg HT yayınında makro ekonomik verilerden sigorta sektörüne kadar birçok başlıkta değerlendirmelerini paylaştı.

Üst Düzey programına katılan Dinçer, enflasyon konusunda sabırlı olmaktan başka bir çare olmadığını, 2025 yılının özel sektör için yine zor bir yıl olacağını söyledi.

Dinçer’in programda öne çıkan ifadeleri şunlar oldu:

2024 zor bir seneydi ama zaten zor bir sene olması da bekleniyordu. Çok yüksek bir enflasyon ortamında girmiştik seneye. Mayıs ayında yüzde 75’e kadar fırlamıştı şimdi de yüzde 47 civarında.

Zirveden 30 puan düşmesi iyidir ama yüzde 45 bir enflasyon hala yüksek. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın belirlediği hedeflerden 12 puan gibi bir sapma var dolayısıyla sabırlı olacağız, başka çaremiz yok. Bu enflasyon çok yüksek ama sabırlı olunca önümüzdeki sene sonuna kadar belirli bir seviyeye ineceğini ümit ediyoruz.

TÜRKİYE POTANSİYEL BÜYÜMESİNİN ALTINDA

Büyüme rakamlarında da bir sürpriz yok. Büyüme iç talep soğurken dış talepten ciddi bir talep artışı gelseydi daha iyi olurdu. Ama dış talepten istenilen katkı gelmeyince Türkiye’nin büyümesi bu sene yüzde 3’ün altında kaldı. Bu da Türkiye’nin potansiyel büyümesinin 2 puan altında. Bu da olumlu değil.

Avrupa ülkelerinin büyümesinin sıfıra yakın olması yani en önemli pazarımızda büyüme olmaması bizim ihracat hamlesini yapmamıza engel oldu. Bir de emek yoğun sektörlerde maliyetler döviz bazlı olarak artınca rekabet gücü kaybı da oldu.

Son dönemde euronun dolara karşı değer kaybetmesi de ihracatı olumsuz etkiledi. Genel olarak baktığınız zaman ihracatta istenilen hamle yapılamadı. Ama ödemeler dengesi olumlu. İthalattaki gerilemeyle de beraber cari açığımız bu sene yüzde 1’in altına düştü. Bu anlamda o tarafta büyük bir problem görmüyorum.

2025 ZOR BİR YIL OLACAK

2025 daha iyi bir sene olabilir. Bir kere finansman maliyetlerinde bir gerileme var, faizlerde de bir düşüş var, şirketlerin yurt dışı borçlanmaları eskisinden daha kolay olmaya başladı.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın rezervlerinin düzelmesi ve Türk Lirasının istikrar kazanmasıyla birlikte Türkiye’nin risk priminin düşmesi Türkiye’nin borçlanma maliyetlerini aşağı çekti.

Büyümede ve ihracatta dış talepte çok büyük bir sıçrama beklememek lazım. Enflasyonda bu sene yüzde 46 ile kapatırız, önümüzdeki sene de enflasyon yüzde 21’in biraz üstünde olacaktır.

TCMB sıkı para politikasını uygulayacak ama faizleri de aşağı doğru çekecek. Türkiye’de bu doğrultuda gerek kredi faizleri gerek mevduat faizleri de gerileyecek. Faiz tarafında piyasanın algısı bu Aralık ayında bir indirim olacağı yönünde, olmazsa sürpriz olur diye düşünüyorum.

Bu yüksek enflasyon ortamında ve öngörülebilirliğin zor olduğu bir ortamda, Avrupa’nın da bu zorlu süreci devam ederse 2025 özel sektör için zor bir yıl olacaktır.

TRUMP’IN KÜRESEL EKONOMİYE ETKİSİ

Gümrük duvarlarının yükselmesi tabii enflasyonist olacaktır. Büyüme azalacak. Tabii Avrupa için kötü bir haber ama Türkiye buradan kârlı çıkar mı, göreceğiz. Trump söylediklerinin yarısını bile yapsa hem büyüme olarak hem enflasyonda olumsuz sonuçlar yaratacaktır. Global ekonomiye olumlu bir etkisinin olacağını düşünmüyorum.

SİGORTADA KÂRLILIKLARDA OLUMSUZLUK YOK

Türkiye’de penetrasyon düşük ama sigorta sektörü olumsuz etkilenmedi. Bizim sektörümüz Ekim sonu rakamlarına göre prim üretiminde gerek hayat tarafında gerek hayat dışı tarafta yüzde 70 üzerinde büyüdü.

Kârlılıklarda da bir olumsuzluk yok, bilhassa hayat ve emeklilik tarafında kârlılıklar gayet olumlu. Bireysel emeklilik tarafında 1 trilyon değer aşıldı ki bu Türkiye’de bu önemli bir eşiktir. Dolayısıyla sektör büyümeye devam ediyor. Borsada da sigorta şirketleri iyi bir performans gösterdi. AgeSa tarafı da çok iyi bir kârlılık gösterdi.

FİYAT ARTIŞLARININ SEBEBİ MEDİKAL ENFLASYON

Şimdi siz hangi poliçeyi yazarsanız yazın muhakkak bir risk primi yazmak zorundasınız. Bu fiyatları yükselten bir etken.

Mesela medikal enflasyon normal enflasyonun üstünde açıklanıyor. Sağlık sigortasında yine fiyat artışları oldu bunun da sebebi medikal enflasyon. Sektörde de çok yüksek rekabet var.

YAPAY ZEKA YATIRIMLARINA DEVAM EDECEĞİZ

Bizim öncelikli misyonumuz pastayı büyütmek, pazarı büyütmek. Gerek bireysel emeklilikte gerek hayat sigortalarında liderliğimizi korumak istiyoruz, müşteri tabanımızı genişletmek istiyoruz. Aksigorta tarafında selektif büyümeye devam edeceğiz, orada bilançoyu büyüteceğiz. Şimdi Medisa diye yeni bir şirketimiz var, buraya yatırım yapacağız. Burada hızlı bir büyüme hedefliyoruz. Teknoloji ve yapay zeka yatırımlarına da devam edeceğiz.

patronlardunyasi.com

Merhaba arkadaşlar, bugün sizlere Prizmabet adlı bir bahis sitesinden bahsedeceğim. Prizmabet, Betconstruct altyapısı ile üyelerine kaliteli hizmetler veren ve ülkemizin önde gelen bahis sitelerinden bir tanesidir. 2009 yılında kurulan Prizmabet, lisanslı, güvenilir ve avantajlı bir site olarak dikkat çekmektedir. Prizmabet’te spor bahisleri, canlı bahisler, casino, canlı casino, slot oyunları, sanal sporlar ve daha pek çok seçenek bulabilirsiniz. Prizmabet’te oyun oynamak için aradığınız ortamı fazlası ile bulacaksınız.

Prizmabet’in en önemli özelliklerinden biri de Prizmabet TV kanalıdır. Bu kanal sayesinde bahis sitesinde bulunan müsabakaları üyeler bir ücrete katlanmadan istedikleri zaman takip edebiliyor. Böylece hem heyecanlı hem de kazançlı bir bahis deneyimi yaşayabiliyorsunuz. Prizmabet TV kanalında futbol, basketbol, tenis, voleybol gibi popüler spor dallarının yanı sıra daha az bilinen sporlara da yer verilmektedir. Prizmabet TV kanalını kullanmak için sadece siteye üye olmanız ve yatırım yapmanız yeterlidir.

Prizmabet ayrıca üyelerine bol miktarda bonus ve promosyon da sunmaktadır. Prizmabet’te ilk üyelik bonusu olarak 100 TL deneme bonusu alabilirsiniz. Bunun yanında yatırım bonusları, kayıp bonusları, arkadaş davet bonusu, doğum günü bonusu gibi farklı bonuslar da mevcuttur. Prizmabet bonusları sayesinde daha fazla oyun oynayabilir ve kazancınızı artırabilirsiniz. Prizmabet bonuslarının çevrim şartları da oldukça makul seviyededir.

Prizmabet para yatırma ve çekme işlemleri konusunda da üyelerine kolaylık sağlamaktadır. Prizmabet’te banka havalesi, kredi kartı, papara, cepbank, QR kod, bitcoin gibi farklı yöntemlerle para yatırabilir ve çekebilirsiniz. Para yatırma ve çekme işlemleri 7/24 yapılabilmekte ve kısa sürede hesaplara yansımaktadır. Prizmabet para yatırma ve çekme işlemlerinde herhangi bir komisyon veya kesinti de yapmamaktadır.

Prizmabet müşteri hizmetleri de üyelerine 7/24 canlı destek hizmeti sağlamaktadır. Prizmabet canlı destek ekibi sayesinde site ile ilgili her türlü soru, sorun veya önerinizi iletebilir ve anında çözüm bulabilirsiniz. Prizmabet canlı destek ekibi profesyonel, güler yüzlü ve yardımseverdir.

Sonuç olarak, Prizmabet ülkemizin en iyi bahis sitelerinden biri olarak gösterilebilir. Prizmabet’te hem eğlenceli hem de kazançlı bir bahis deneyimi yaşayabilirsiniz. Prizmabet’e üye olmak için güncel giriş adresini web sitemizden bulabilirsiniz. Prizmabet’e girmek için tıklayınız! Prizmabet’e katıldığınıza pişman olmayacaksınız!

Altında dev açık: Talep arzın 5 katı

Türkiye’nin cari açığındaki enerji ile birlikte en önemli iki kalemden biri olan altında, talep üretimin 5 katı. Cari açık sorununu bitirebilecek, 420 milyar dolar değerinde 5 ton altın toprak altında çıkarılmayı bekliyor.

Günümüzde teknolojiden tıbba kadar birçok alanda kullanılan altına talep her geçen artıyor. Altın talebi, üretiminin altında kalan en fazla açık veren ülkeler sıralamasında Türkiye, Hindistan ve Çin’den sonra üçüncü sırada yer alıyor. Türkiye’de 40 ton üretime karşın yıllık talep 200 ton seviyesinde bulunuyor. İlkçağlardan bu yana insanların hep ilgisini çeken ve sadece kıymetli maden olarak kalmayan altın, günümüzde teknolojiden tıbba kadar hayatımızın her alanında kullanılıyor.

Ülkelerin kültürel özelliklerinin de etkili olduğu altına talep, merkez bankalarının da jeopolitik riskler, enflasyon gibi nedenlerle rezervlerini çeşitlendirme istekleri de eklenince altına talep her geçen gün artıyor. Bu durum ülkelerin talepleri ile kendi altın üretimleri arasında büyük farka neden oluyor. Dünya Altın Konseyi verilerine göre, 2023 itibarıyla The Gold Bullion Company’in derlediği, talebe göre arz açığı en fazla olan ülkeler sıralamasında Türkiye üçüncü sırada yer alıyor.

Hindistan ilk sırada

Kültürel olarak da birçok ritüelin temel parçası olarak kabul edilen altına önemli talep olan Hindistan, arz ve talebi arasında en yüksek fark olan ülke sıralamasında ilk sırada yer alıyor. Hindistan’da 748 tonluk talebe karşın 15 tonluk üretim bulunuyor ve açık 733 ton. Devasa mücevher endüstrisiyle Hindistan’ın altın talebi, yurt içinde üretilenin 50 katı. İkinci sırada özellikle talebin merkez bankası tarafından yönlendirildiği Çin geliyor. Aynı zamanda dünyanın en büyük altın üreticisi konumunda olan Çin’in talebe göre üretim açığı 532 ton.

Türkiye üçüncü

Türkiye’de yıllık 202 ton talebe karşın, 2023 yılında 36 ton altın üretimi gerçekleşirken, açık 166 ton oldu. Başka bir değişle Türkiye’de altın talebi, üretimin 5 katından fazla. Türkiye’de altın üretiminin geçmişi çok eskilere uzanmıyor. 2000’li yılların başına kadar çok düşük miktarda altın üretimi yapılırken, son 23 yılda arama faaliyetlerinin artması, yabancı sermayenin ilgisi ile altın üretiminde ciddi bir seviyeye ulaşıldı. 2020 yılında 42 ton altın üretimiyle Cumhuriyet tarihinin rekoru kırıldı. 2001 yılından bu yana 23 yılda toplam 485 ton altın üretimi yapıldı.

Ülkelerin üretim açığı sıralamasında Türkiye’yi ABD izliyor. Aynı zamanda en büyük üçüncü altın talebi olan ülke konumunda olan ABD’de 249 ton talebe karşın 167 ton üretim var. Açık 82 ton. Öte yandan, fazla veren ülkeler de bulunuyor. Altın üretimi, tüketiminden yüksek olan ülkelerin başında Avustralya gelirken, ikinci sırada Rusya, üçüncü sırada da Kanada yer alıyor.

Üretilen altını Merkez Bankası alıyor

Türkiye’de altın madenlerinde üretilen altının tamamı Merkez Bankası’na TL karşılığı satılıyor. Merkez Bankası’nın ön alım hakkı var. Merkez Bankası ön alım hakkını kullandığı müddetçe, ülkede üretilen altının tamamı Türkiye’de tüketilmiş oluyor. Çok az bir kısmı da Borsa İstanbul’da ülke içinde satılıyor. Üretilen altının yaklaşık yüzde 25’i ‘devlet hakkı’ olarak Hazine’ye aktarılıyor.

5 bin ton toprak altında bekliyor

Türkiye altında yüksek oranda dış açık verirken, yer altında ciddi bir potansiyel çıkarılmayı bekliyor. Yapılan araştırmalara göre Türkiye’nin tahmini 6 bin 500 metrik ton altın rezervi mevcut. Yani 6 bin 500 ton altın potansiyeli var. Yapılan çalışmalarda bin 500 ton altının nerede olduğu da belirlenmiş durumda. Ancak, yer altında hâlâ çıkarılmayı bekleyen 5 bin ton potansiyel altın rezervi söz konusu. Bunun güncel değeri 420 milyar doların üzerinde.

Asgari ücret görüşmeleri öncesi bilmeniz gerekenler

Milyonlarca asgari ücretliyle birlikte tüm çalışanları yakından ilgilendiren asgari ücret tespit çalışmalarında ilk toplantı gerçekleştiriliyor. 2025 asgari ücret tespiti çalışmalarında masadan gerçekleşen enflasyona göre mi, yoksa beklenen enflasyona göre mi bir artış çıkacağı kritik önemde olacak. İş ve işçi kesiminden de görüşmeler öncesi ilk talepler gelmişti. Bloomberg HT yayınına katılan MÜSİAD Başkanı yüzde 25’in üzerinde bir artışı doğru bulmadığını belirtirken, bu oran çalışan kesiminde tepkilere yol açmıştı. Çalışan kesiminden ise DİSK yayımladığı asgari ücret raporuyla birlikte asgari ücretin yoksulluk sınırının yarısı olması gerektiğini belirtmişti. DİSK’in bu talebi yaklaşık 33 bin 500 TL’lik bir asgari ücrete işaret etmişti. İşte 2025 asgari ücret maratonu öncesi bilmeniz gerekenler…

Resmi süreç başlıyor

İşçi, işveren ve hükümet temsilcilerinden oluşan Asgari Ücret Tespit Komisyonu, 2025’te geçerli olacak asgari ücreti belirleme çalışmaları kapsamında ilk toplantısını gerçekleştirecek.

Doğrudan 7 milyona yakın çalışanı, dolaylı ise toplumun tamamını ilgilendiren yeni asgari ücretin belirlenmesine yönelik süreç böylelikle resmi olarak başlayacak.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ev sahipliğindeki toplantıda, işveren tarafını Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK), işçi tarafını ise en fazla üyeye sahip konfederasyon olduğu için TÜRK-İŞ temsil edecek.

İşveren heyetinin başkanlığını TİSK Genel Sekreteri Akansel Koç, işçi heyetinin başkanlığını ise TÜRK-İŞ Genel Başkan Yardımcısı Ramazan Ağar yapacak.

Ağar’ın başkanlığındaki işçi heyetinde bu yıl aşçı Selma Sayın, kuaför Nihan Koçak, Karayolları’nda taşeron işçi Durmuş Öztürk ve basın mensubu Sezer Özseven yer alacak.

Ekonomi yönetiminden gelen mesajlar

Asgari ücret toplumun geneli tarafından merakla beklenirken, ekonomi yönetimi görüşmeler öncesi konuyla ilgili genel mesajlar verdi.

Görüşmelerin başlamasından bir gün önce kabine toplantısından önce Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan komisyon çalışmalarının çalışanların beklentilerini gözetecek ve ekonomiye ağır bir yük getirmeyecek anlayışla yürütüleceğine inandığını belirtti.

Erdoğan, daha önce de asgari ücretle ilgili mesajlar vermişti.

Kasım ayında Brezilya’da düzenlenen G20 Liderler Zirvesi’nden dönüş yolunda medya mensuplarına verdiği söyleşide Erdoğan şu ifadeleri kullanmıştı:

“Bakın geçen sene asgari ücretli kardeşlerimize biz yüzde 107,5 zam verdik. Geçen sene enflasyon yüzde 65’ti. Bu sene biz yüzde 49 zam verdik. Ekim ayı itibarıyla enflasyon yüzde 49’un altında.

Yani yılı da Merkez Bankamızın tahminlerine göre yüzde 44 civarında bir rakamla tamamlayacağız. Özetle biz ne emeklimizi ne memurumuzu ne asgari ücretlimizi, toplumun hiçbir kesimi enflasyona ezdirmeyeceğiz.

Son 22 yılda da resim buydu, son 1 yılda da aynı şekildeydi, bu sene içerisinde değişmedi. Muhalefet bu konuyu istismar ediyor ama biz önümüzdeki dönemde de aynı prensipler çerçevesinde hareket edeceğiz ve enflasyonun üzerinde, çalışanlarımıza alım gücünü koruyacak çerçevede muamele edeceğiz.”

Masada bulunacak Işıkhan’ın mesajları

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan da görüşmeler öncesi verdiği mesajlarda her kesimin mutabık kalacağı bir artış oranında mutabık kalmayı ümit ettiklerini belirtmişti.

TBMM Plan Bütçe Komisyonu’na 2025 yılı bütçesini sunan Işıkhan, “Geçtiğimiz dönemde Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nda; asgari ücreti net 17 bin 2 liraya yükselttik. Böylece 2002 yılında 184 lira olan asgari ücreti, reel olarak yüzde 254 artırmış olduk. Aralık ayında, 2025 yılında uygulanacak asgari ücreti belirlemek için yine komisyonumuz toplanacaktır. Herkesin mutabık kaldığı bir tutarda uzlaşılacağını ümit ediyoruz” diye konuşmuştu.

Yüzde 25 tartışması

Görüşmeler öncesi iş ve işçi kesiminden talepler gelmeye başladı. İş dünyasını temsil eden en önemli örgüt olan TÜSİAD cephesinde Başkan Orhan Turan, Bloomberg HT’ye yaptığı özel açıklamalarda asgari ücreti belirleyen işçi, işveren sendikaları ve devletin bir araya gelip makul bir yerde anlaşabileceklerini söyledi.

İşveren kesimi açısından en net talep Bloomberg HT ekranlarında MÜSİAD Başkanı Mahmut Asmalı’dan geldi. Asmalı, asgari ücrette enflasyon hedeflerine zarar getirecek bir artışı doğru bulmadığını belirtti. Asmalı, “Bana göre yüzde 25’in üzerinde bir asgari ücret artışı doğru değil” ifadelerini kullandı.

Asmalı’nın bu sözleri işçi kesiminde tepkiyle karşılandı.

Masada işçi kesimini temsil edecek Türk-İş’in Başkanı Ergün Atalay, asgari ücretin enflasyona sebep olmadığını ifade etti. Atalay, “Biz bu ülkede beraber yaşıyoruz. Bir yükü bir kesimin üzerine yıkmak doğru değil. Hükümetin ekonomi politikası var ama aynı zamanda sosyal politikasının da olması gerekiyor. Adil gelir dağılımı şu anda yok. MÜSİAD, ‘asgari ücret artışı yüzde 25’i geçmesin’ diyor. Fahiş fiyat artışları, kiralar ortada. Asgari ücret enflasyona sebep değil. Bunu nereden anlıyoruz. Bir senedir asgari ücrete zam gelmiyor ama fiyatlar artmaya devam ediyor” ifadelerini kullanmıştı.

DİSK’in talebi 33 bin 500 TL’ye işaret etti

İşçi kesiminden en net talep de DİSK’ten geldi.

DİSK de asgari ücretle ilgili geniş kapsamlı bir rapor yayımlarken, bu raporda taleplerini sıraladı.

Konfederasyon asgari ücretin belirlenmesinde geçim şartlarının göz önünde bulundurulması gerektiğini belirtti. Asgari ücret artışında yoksulluk sınırının bir kriter olarak dikkate alınması gerektiğini belirten DİSK hanede iki çalışan olması varsayımından hareketle asgari ücretin en az yoksulluk sınırının yarısı civarında olmasını talep etti.

Türk-İş’in son araştırmasına göre Kasım’da yoksulluk sınırı 66 bin 976 olarak belirlenmişti. Bu veri üzerinden hesaplandığında DİSK’in talebi yaklaşık 33 bin 500 TL’ye işaret etti.

Konfederasyon asgari ücretin bütün işçiler ve memurlar için de ortak saptanması gerektiğini söyledi. 2024 Kasım itibarıyla en düşük memur maaşının 39 bin TL, kamu işçilerinin en düşük çıplak brüt ücretinin 41 bin TL (net yaklaşık 33 bin TL) civarında olduğunu belirten DİSK, asgari ücretin en az kamu işçisi ücreti ve an az memur maaşı dikkate alınarak hesaplanması gerektiğini ifade etti.

Asgari ücret nasıl belirleniyor?

Asgari ücreti, yasa gereği işçi, işveren ve hükümetten beşer temsilci olmak üzere 15 kişiden oluşan Asgari Ücret Tespit Komisyonu belirliyor.

Komisyon, yeni asgari ücreti belirleme çalışmaları kapsamında aralık ayında belirlenen tarihlerde toplanıyor.

Bakanlığın belirlediği üyelerden birinin başkanlık ettiği komisyon, en az 10 üyenin katılımıyla toplanıp oy çokluğuyla karar veriyor.

Oyların eşitliği halinde ise başkanın bulunduğu tarafın çoğunluğu sağladığı kabul ediliyor.

Mevcut asgari ücret net 17 bin 2 lira

Asgari ücret, halen bir işçi için aylık brüt 20 bin 2 lira 50 kuruş, vergiler ve kesintiler düştüğünde net 17 bin 2 lira 12 kuruş olarak uygulanıyor.

Asgari ücretin işverene toplam maliyeti, bir işçi için 23 bin 502 lira 94 kuruş. Bunun 20 bin 2 lira 50 kuruşunu brüt asgari ücret, 3 bin 100 lira 39 kuruşunu sosyal güvenlik primi, 400 lira 5 kuruşunu işveren işsizlik sigorta fonu oluşturuyor.

Cevdet Yılmaz’dan üçüncü çeyrek büyüme değerlendirmesi: Dış talep zayıf, net ihracat güçlü

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, TÜİK’in açıkladığı 2024 yılı üçüncü çeyrek büyüme verilerini değerlendirdi. Türkiye ekonomisinin yıllık bazda %3,6 oranında büyüdüğünü belirten Yılmaz, dış talepteki zayıflığa rağmen net ihracatın büyümeye güçlü bir katkı sağladığını vurguladı. Orta Vadeli Program hedeflerine uygun ilerlediklerini ifade eden Yılmaz, ekonomik programın fiyat istikrarı ve kapsayıcı büyüme hedefleri doğrultusunda sürdürüldüğünü belirtti.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı 2024 yılı üçüncü çeyrek büyüme verilerine ilişkin değerlendirmelerde bulundu. Yılmaz, Türkiye ekonomisinin yıllık bazda yüzde 3,6 oranında büyüdüğünü ve bu performansın Orta Vadeli Program’da belirtilen yıllık büyüme tahminine yakın olduğunu ifade etti.

Yılmaz, büyümenin aralıksız olarak 17 çeyrektir devam ettiğine dikkat çekerek, siyasi istikrar ve öngörülebilirliğin bu başarıda önemli rol oynadığını vurguladı. Ancak mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış olarak büyümenin bir önceki çeyreğe göre yüzde 0,2 oranında azaldığını belirtti.

Dış talepte zayıflık, net ihracatta güçlü performans

2024 yılı üçüncü çeyrek büyümesinde sıkı para ve maliye politikalarının etkilerinin yanı sıra sanayi üretimi ve ihracat performansını olumsuz etkileyen zayıf dış talep koşulları belirleyici oldu. Yılmaz, kamu tüketim harcamalarındaki düşüşün ardından yurt içi talebin büyümeye katkısının -0,1 puana gerilediğini, buna karşılık net ihracatın ithalattaki yavaşlama sayesinde büyümeye 2,2 puanlık pozitif katkı sağladığını ifade etti.

Net mal ve hizmet ihracatının, 2024 yılı genelinde olduğu gibi üçüncü çeyrekte de büyümenin kompozisyonundaki dengelenmede önemli bir rol oynadığı belirtildi.

Üretim tarafında sektörel dağılım

Üretim yönünden bakıldığında, 2024 yılı üçüncü çeyreğinde farklı sektörlerin performansı şöyle şekillendi:

* Hizmetler sektörü: yüzde 2,9 büyüme
* Tarım sektörü: yüzde 4,6 büyüme
* Sanayi sektörü: yüzde 2,2 küçülme

Sanayi sektöründeki küçülmenin, zayıf dış talep koşullarından kaynaklandığı ifade edilirken, hizmetler ve tarım sektörlerinin büyümeye katkı sağlamaya devam ettiği vurgulandı.

Dördüncü çeyrek için toparlanma beklentisi

Yılmaz, dördüncü çeyreğe yönelik öncü göstergelerin, iç ve dış faktörlerin etkisiyle talep koşullarında toparlanma yaşanabileceğine işaret ettiğini belirtti. “Yatırım, istihdam, üretim ve ihracat odaklı politikalarla ekonomimizi büyütmeye devam ediyoruz” diyen Yılmaz, enflasyonla mücadelede de kararlılıkla ilerlediklerini söyledi.

Cari açıkta düşüş ve risk primi iyileşmesi

Ekonomik programın olumlu sonuçlar verdiğini ifade eden Yılmaz, cari açıkta düşüş, rezervlerde artış ve risk priminde azalma yaşandığını söyledi. İşsizliğin tek haneli seviyelerde seyretmeye devam ettiğini belirten Yılmaz, Orta Vadeli Program’ın (2025-2027) fiyat istikrarını sağlama ve kapsayıcı büyüme hedefleri doğrultusunda kararlılıkla uygulanacağını vurguladı.

Ekonomik politikalar güçlü siyasi irade ile destekleniyor

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, Türkiye ekonomisinin sağlam temeller üzerinde büyümeye devam ettiğini belirtti. Güçlü siyasi irade ve koordinasyonla uygulanan ekonomik programın, uzun vadeli refah artışı ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmada etkili olduğunu ifade etti.

Yılmaz, “Ekonomik dengelenme süreçlerini başarıyla yönetiyoruz. Dış talepteki zayıflığa rağmen net ihracatın katkısı ile büyümede pozitif bir görünüm sergiliyoruz. Bu süreçte tasarruf tedbirleri ve sıkı politikalarla orta vadeli hedeflerimize doğru ilerlemeye devam edeceğiz” dedi.

ANALİZ: Ekonomi “teknik resesyonda”

Türkiye ekonomisi yıllık %2,1 ile piyasa (%2,5) beklentisinin altında büyüdü. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış veriye göre, çeyreksel bazda 2Ç24…

Türkiye ekonomisi yıllık %2,1 ile piyasa (%2,5) beklentisinin altında büyüdü. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış veriye göre, çeyreksel bazda 2Ç24 için daha önce %0,1 büyüme olarak açıklanan veri, %0,2 daralma olarak revize edildi. 3. çeyrekte de ekonomi önceki çeyreğe göre %0,2 daraldı. Böylece Türkiye ekonomisi çeyreksel bazda iki çeyrek üst üste küçüldü.3Ç24’te Çeyreksel verilere göre, 4 çeyreklik büyüme eğilimi %0.6’dan %0.5’e indi.

Dış talebin milli gelire etkisi yükseldi

3Ç24’teki yıllık büyüme dinamikleri, dış talebin büyümeye katkı sağlarken, iç talebin sınırlı da olsa büyümeyi aşağı çektiğini gösterdi. Dış talebin katkısı önceki çeyreğe göre arttı. Stoklar dahil iç talep ise büyümeyi Covid-19 dönemi sonrası ilk kez düşürücü etki yaptı. Özel tüketimin büyümeye katkısı 2Ç24’e göre artsa da kamu tüketiminin ve yatırımların yıllık bazda azalması iç talepteki zayıflıkta etkili oldu. Bu üç kalem toplamda büyümeyi yukarı çekse de stokların daraltıcı etkisi toplam iç talebin net etkisinin düşürücü yönde olmasına neden oldu.

3Ç24’te ihracatın büyümeye sınırlı, ithalatın ise daha belirgin büyümeyi artırıcı etkisi var. Dış talebin pozitif katkı yapmaya devam etmesi olumlu olsa da yatırımların 7 çeyrek büyüdükten sonra 3Ç24’de daralması ekonomik görünüm için olumsuz.

Büyüme 2024-2025’te zayıf seyredecek

IMF son raporunda, küresel büyüme tahminini 2024 yılı için %3,2 seviyesinde korurken, 2025 için %3,3’ten %3,2’ye düşürdü. Türkiye 2024 ve 2025 yılı büyüme tahminleri %3.0 ve %2,7 olarak açıklandı. ABD seçimleri sonrasında küresel ticarete ilişkin riskler bölgesel büyüme eğilimleri üzerinde aşağı yönlü etki yaratabilir.

Türkiye ekonomisi Ocak-Eylül döneminde yıllık %3,2 büyüdü. Yılın son çeyreğine ilişkin öncü veriler, zayıf büyüme eğiliminin devam ettiğine işaret ediyor. Büyüme tahminlerimiz 2024 ve 2025 yılları için sırasıyla %3,2 ve %2,5.

Dengeli büyüme eğiliminin önümüzdeki çeyreklerde de devam edeceğini tahmin ediyoruz.

Detaylarda öne çıkanlar

3Ç24’te 2,1 puanlık büyümede dış talep katkısı 2,2 puan, iç talep katkısı –0,1 puan oldu
3Ç24’de 2,1 puanlık büyümede dış talep katkısı 2,2 puan, iç talep katkısı –0,1 puan oldu. Özel tüketimin katkısı önceki çeyreğe göre 1,1 puan artarak 2,2 puan oldu. Özel tüketim katkısı 2Ç24’e göre artsa da son 4 çeyrek ortalaması olan 5,5 puanın altında kalarak yavaşlama trendinin devam ettiğine işaret etti.
Kamu tüketimi 1Ç21 sonrası ilk kez yıllık bazda azalarak büyümeyi (0,1 puan) aşağı çekti.
Toplam yatırımlar da 3Ç22 sonrası ilk kez büyümeyi düşürücü (0,2 puan) etki yaptı.
Önceki on beş çeyrekte olduğu gibi 3Ç24’te de stok değişimi büyümeyi aşağı çekerken, etkisi 2,0 puan ile önceki çeyreğe göre arttı. Stoklar hariç iç talebin büyümeye katkısı, 1,9 puan ile önceki çeyreğin 0,7 puan üstünde gerçekleşti. Artışta özel tüketim yıllık büyümesindeki hızlanma (%1,5’ten %3,1’e) etkili oldu.
Özel tüketim harcamaları tarafında, 4 çeyreklik veriler, dayanıksız mal grubu dışındaki alt gruplarda büyümenin 3Ç24’te önceki çeyreğe göre yavaşladığını gösterdi. En hızlı büyüme %8 ile dayanıksız mal grubunda olurken, hizmetlerde büyüme %2 ile sınırlı kaldı.
Yatırımlar tarafında, 4 çeyreklik veriler inşaatta büyümenin sınırlı yavaşladığını gösterirken, makine ve teçhizatta ise belirgin daralmaya işaret etti. 3Ç24’te makine ve teçhizat yatırımları yıllık %17 daralırken, inşaat yatırımları %4 ile büyümeye devam etti.
Son 4 çeyrek eğilimlerine göre, 3Ç24’te yatırımda daha belirgin olmak üzere özel ve kamu tüketimi ivme kaybetti.
3Ç24’te yıllık bazda ihracat yıllık bazda %0,8 sınırlı artarken, ithalat %9,6 daraldı. Büyümeye ihracat önceki çeyrekte olduğu gibi 0,2 puan katkı yaptı. İthalat ise büyümeyi 2,0 puan yukarı itti.
3Ç24’te yıllık bazda sanayi (%2,2), “mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri“ (%0,3) ve “diğer hizmet faaliyetleri” (%2,4) küçüldü. Büyümeye en yüksek katkı sağlayan üç sektör tarım (0.5 puan), inşaat (0.4 puan) ve hizmet (0.3 puan) oldu. 2Ç24’te olduğu gibi 3Ç24’te de imalat sanayi büyümeyi 0,4 puan aşağı çekti. Önceki çeyreğe göre zayıflamanın belirgin olduğu sektörler hizmet ve bilgi&işlem olurken; büyüme finans&sigorta, inşaat ve “kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri” sektöründe hız kazandı.

BBVA Garanti Yatırım

Yazar: Nihan Ziya Erdem

Cevdet Yılmaz’dan üçüncü çeyrek büyüme değerlendirmesi: Dış talep zayıf, net ihracat güçlü

Dış talepte zayıflık, net ihracatta güçlü performans

Net mal ve hizmet ihracatının, 2024 yılı genelinde olduğu gibi üçüncü çeyrekte de büyümenin kompozisyonundaki dengelenmede önemli bir rol oynadığı belirtildi.

Üretim tarafında sektörel dağılım

Üretim yönünden bakıldığında, 2024 yılı üçüncü çeyreğinde farklı sektörlerin performansı şöyle şekillendi:

* Hizmetler sektörü: yüzde 2,9 büyüme
* Tarım sektörü: yüzde 4,6 büyüme
* Sanayi sektörü: yüzde 2,2 küçülme

Sanayi sektöründeki küçülmenin, zayıf dış talep koşullarından kaynaklandığı ifade edilirken, hizmetler ve tarım sektörlerinin büyümeye katkı sağlamaya devam ettiği vurgulandı.

Dördüncü çeyrek için toparlanma beklentisi

Cari açıkta düşüş ve risk primi iyileşmesi

Ekonomik politikalar güçlü siyasi irade ile destekleniyor

Ek zam ve refah payı olmadan memurun rahata ermesi mümkün değil

Türkiye Kamu-Sen Genel Başkanı Önder Kahveci Eylül ayı enflasyon rakamlarını değerlendirdi.

“Kamu çalışanlarının yaşam standartlarının korunması ve iyileştirilmesi için hükümetten ek zam talep ediyoruz.” Diyen Genel Başkan Kahveci, “Kamu çalışanlarının verimli bir biçimde hizmet üretmesi ve ailelerinin geçimlerini sağlamaları için bu taleplerin karşılanması elzemdir.” Dedi.

Genel Başkan Önder Kahveci;

“TÜİK’in eylül ayına ilişkin enflasyon verileri açıklandı. Buna göre eylül ayında mal ve hizmet fiyatları ortalama %2,97 oranında artarken yıllık enflasyon da %49,38 olarak belirlendi. Temmuz ayından bugüne kadar resmi enflasyon %8,93 olurken, memurlara yapılan %10 zamdan geriye sadece 1 puan kaldı.

2024 yılının sona ermesine 3 ay kala, kamu çalışanlarının maaşlarının bu yıl da eriyeceği, alım güçlerinin düşeceği kesinleşti. Her ne kadar enflasyonun düşüş eğilimine girdiği ifade edilse de beklentilerin üstünde gerçekleşen eylül enflasyonu, önümüzdeki dönemde de fiyat artışlarının en büyük sorunlarımızdan biri olacağını gösterdi.

Türkiye Kamu-Sen Ar-Ge Merkezi olarak mutfak masraflarında yaşanan gerçek enflasyonu ölçmek adına belli dönemlerde zincir marketlerden aynı marka ve miktarlarda ürünleri alarak değerlendirme yapmaktayız. Buna göre hazırladığımız alışveriş sepeti 2022 yılının mart ayından bugüne değin %296,3 oranında artış göstermiştir. Bu da son 1,5 yılda market harcamalarının aylık ortalama %15 dolayında zamlandığı anlamına gelmektedir.

TÜİK’in açıkladığı enflasyonla market kasalarında görülen enflasyon örtüşmemekte dolayısıyla mutfak enflasyonu, resmi enflasyonun oldukça üzerinde gerçekleşmektedir. Bu durum, kamu çalışanlarının alım gücünü ciddi şekilde azaltmakta ve günlük yaşamlarını olumsuz etkilemektedir. Özellikle resmi enflasyon hedeflerine bağlı olarak yapılan maaş zamları, memur ve emeklilerimizin reel enflasyon karşısında güçsüz duruma düşmesine neden olmaktadır.

Bu sebeple dönem sonunda yapılacak enflasyon farkı ödemesinin kamu çalışanlarının maaşlarındaki reel erimeyi kapatamayacağı, hiçbir zaman tutmayan enflasyon hedefine bağlı olarak belirlenen maaş zamlarının memurları memnun etmeyeceği ortadadır. Türkiye Kamu-Sen olarak, kamu çalışanlarının ekonomik koşullarının iyileştirilmesi amacıyla, ülkemizde yaşanan yüksek enflasyon sürecinde ek zam ve refah payı taleplerimizi bir kez daha yineliyoruz.

Kamu çalışanlarının yaşam standartlarının korunması ve iyileştirilmesi için hükümetten ek zam talep ediyoruz. Ekonomik zorlukların yoğun olarak hissedildiği bu dönemde mutfak harcamalarına aylık ortalama kümülatif %15 zam geldiği göz önünde bulundurulduğunda hem gelir dağılımında adaletin sağlanması hem de memurlarımızın refah seviyesinin korunması adına gerçek enflasyona ek olarak refah payının da maaşlara yansıtılmasını istiyoruz. Kamu çalışanlarının verimli bir biçimde hizmet üretmesi ve ailelerinin geçimlerini sağlamaları için bu taleplerin karşılanması elzemdir.

Yaşadığımız yüksek enflasyon ortamında kamu çalışanlarının maaşlarının hızla erimesi, mutfak enflasyonu ile resmi enflasyon arasındaki makasın giderek açılması yalnızca memurlarımızı değil, dolaylı olarak tüm toplumu olumsuz etkileyen bir durumdur. Bu bağlamda, hükümetin taleplerimize olumlu yanıt vermesini ve kamu çalışanlarının yaşam standartlarının korunmasını bekliyoruz.” Dedi.

Mansur Yavaş açıkladı: Okul müdürlerine ‘belediyeden hiçbir bir şey istemeyin’ mesajı atmışlar

Mansur Yavaş, okullarda yaşanan temizlik krizi sonrası talepte bulunan 271 okuldan 113’ünün talebini geri çektiğini açkladı: Okul müdürlerine ‘belediyeden hiçbir şey istemeyin’ mesajı gönderilmiş.

Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş, ‘Temiz Okul, Sağlıklı Gelecek’ projesinin engellenmeye çalışıldığını açıkladı.

Mansur Yavaş, 27’nci Uluslararası Beypazarı Festivali’ne katıldı. Yavaş, festival öncesi Beypazarı Belediyesi’ni ziyaret etti. Burada Ankara’daki CHP’li belediye başkanlarıyla bir araya gelen Yavaş, daha sonra başkanlarla birlikte açıklama yaptı.

Ankara’nın tanıtımı için festivallerin ve kültür etkinliklerinin artacağını belirten Yavaş, “Amacımız Ankara’nın kültürünü bütün dünyaya tanıtmak. Çünkü Ankara’nın tüm ilçelerinde kendine has çok farklı kültürler var. Bunu öncelikle Ankara’ya sonra da dünyaya tanıtmak istiyoruz. Çünkü Ankara’da yaşayan 6 milyon insan olarak Ankara’da yaşayan değerleri onlar bilmezse biz bunu dışarıya da anlatamayız” dedi.

Yavaş, okullara verilen hijyen ve temizlik desteğine ilişkin ise şunları söyledi: “Okul müdürlerinden bir açıklama gelmiyor ama mesela bugün Keçiören’de bir okulun ikinci katı temizlenmişken yetkilileri gelip ‘derhal burayı bırakın’ dediler. İki katı temizlenmiş oldu. Bir katı pis haliyle kaldı. Herhalde okul müdürü kendisi temizleyecek. Yani onu kim aradı kim müdahale etti bilmiyorum. Biz 2019’dan beri bütün Milli Eğitim’den, okullardan gelen talepleri derhal yerine getiriyoruz. Zaman zaman bu talepler yüklü miktarda olduğu zaman İl Milli Eğitim üzerinden bize talep gelsin diyoruz ama hiçbir zaman talep gelmiyor ama bu arada okul müdürleri ve veliler yoğun bir şekilde oradaki fiziki şartlardan şikayet edip bir an evvel buraları tamir etmemizi istiyorlar.

Biz 2019’dan bugüne kadar 154 milyon liralık destek olmuşuz. Yani bunlar genellikle okul müdürleri kendileri talep ediyorlar. Şimdi son günlerde basına yansıyınca okullardaki kirlilik ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın personel temin edememesi ki okulların açılacağı tarih belli. Eğer temin edilecekse bunun okulları açılmadan temin edilmesi lazımdı.

Temin edilemedi ve okullardaki pisliği televizyonlar gösterince biz hemen devreye girdik ve bir çağrı yaptık. Arzu eden okullara form doldurmaları karşılığında hijyen malzemesi vereceğimizi söyledik. Aynı zamanda da ertesi gün de talebin çok olduğu görünce temizlik yapmamızı isteyen okullar olursa buna da katkıda bulunacağımızı söyledik.

Sonuç itibarıyla 925 okuldan hijyen talebi geldi. Bugüne kadar 232 tanesini verdik. Bu hafta sonuna kadar da geri kalanın tamamını vereceğiz.

Ama onlara da yani 723 civarında okul var. Onlar da telefon açar, ‘biz istemiyoruz’ derse sorumluluk kendilerine ait veya kendileri de temin edebilir. Temizlik isteyen okul, 271 tane bugün itibarıyla. Fakat bunlardan dün 106 taneydi, bugün 113 tanesi ‘istemiyoruz’ dediler.

Şimdi şöyle bir mesaj atmışlar. Bunu da özellikle yarın okula gittiklerinde pis bir okulla karşılaşırsa öğrenci velileri lütfen bunu okul müdürüne sorsunlar. ‘Belediyeden hiçbir bir şey istemeyin’ diyor. Biz zehirli gıda falan vermiyoruz. Biz temizlik malzemesi veriyoruz. Bir de okulları temizlemeye talibiz. Böyle bir olayın bu kadar ülke gündemine taşınmasını da gerçekten garipsiyoruz. Biz bütün kurumlarla iş birliği yapmaya hazırız. Yeter ki oradaki çocuklar güzel bir şekilde eğitimlerini alsınlar.”

(ANKA HABER AJANSI)

Evlenerek işten ayrılan kadın artık şartsız tazminat alabilecek! Kıdem tazminatı kalkıyor mu?

Genelde işçinin kendi isteği dışında işten ayrılmasıyla ödenen kıdem tazminatı, haklı fesih sebepleri ya da yasal durumun tanıdığı imkanlar çerçevesinde oluşan istisnalar dahilinde kendi isteğiyle istifa edenlere de veriliyordu. Yeni yasa çıktı. Geçtiğimiz günlerde bu istisnalar arasına yeni evlenen kadınlar da eklendi., bahisnow, betist, Tumbet, Turkbet, Ultrabet, Vdcasino, Vegabet, Venusbet, Vforbahis, Wcasino, Wettenbet, Winxbet, Wonodds, Wsbets, Prizmabet,

Alınan yeni karara göre; kadın işçilerin evlilik nedeni ile işten ayrılması durumunda, çalışma süresi baz alınarak kıdem tazminatı ödeniyor. Bu haktan yararlanmak isteyen kadın işçilerin ise evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde iş sözleşmesini feshetmesi ve kıdem tazminatını işverenden talep etmesi gerekiyor. Ancak resmi evlilik tarihi, 1 yıllık sürenin başlangıç tarihi olarak kabul ediliyor. Yapılan duyurular üzerine merak edilenler arasında ihbar hakkı da var. İşçi ya da işveren ihbar tazminatı talep edebilir mi? Şartları nelerdir? Başka hangi durumlarda kıdem tazminatı alınabilir? İşte, detaylar…

Kişinin evlilik nedeniyle iş akdini feshetmesi üzerine işçi ve işveren ihbar tazminatı talep edemez, ihbar süresi uygulanamaz. Fakat evlilik nedeniyle iş akdini fesheden işçinin, işverenine evlilik cüzdanının bir örneği ile başvurması ve iş akdini bu nedenle feshetmek istediğini yazılı olarak beyan etmesi gerekiyor.

Evlilik nedeniyle feshedilen iş sözleşmesi üzerine kıdem tazminatını alan kadının yeni bir yerde işe başlamasının önünde herhangi engel bulunmuyor. Fakat, sırf kıdem tazminatı alabilmek için evlenip boşanma durumu tespit edilirse bu durumda işveren tazminatı geri isteyebilir ve söz konusu durumda mahkeme süreci başlatabilir.

kıdem tazminatı hesaplama

NASIL HESAPLANIYOR?

Çalışma yılına göre hesaplanan kıdem tazminatında maaşlar brüt olduğu için brüt ücrete göre hesaplanır. Örneğin, 20 bin 2 lira asgari ücretin brüt tutarıdır. 41 bin 828 lira ise kıdem tazminatı ise alınabilecek en yüksek tutardır. (Kıdem tazminatından Damga Vergisi binde 7.59 düşülür. Yapılan örnek hesap da vergisi düşülmüş net tutardır.)

TOPLAM PRİM DE ETKİLİ OLABİLİR!

8 Eylül 1999’dan önce ilk kez sigortalı olup da 15 yıl 3600 gün sigortalılık süresini dolduran yani yaş dışındaki emeklilik şartlarını yerine getiren kadın çalışanlar, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) işyerinin talep ettiği yazıyı ibraz ederek, istifa ederse kıdem tazminatından hak kazanabilir. 9 Eylül itibarıyla işe girenlerde ise iki şart aranıyor. Biri çalışanın 7000 gün prim süresinin dolması ya da 25 yıllık sigortalılık süresiyle birlikte en az 4500 gün prim ödenmiş olması.

mobbing

BAŞKA HANGİ DURUMLARDA TALEP EDİLEBİLİR?

Eksik ve zamanında ödenmeyen ücret nedeniyle istifa durumlarında da kıdem tazminatına imkan tanınıyor. Aynı şekilde işverenin; işçinin veya aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söylemesi, işçiye cinsel tacizde bulunması veya mobbing (psikolojik baskı) uygulaması halinde ya da İşçinin, diğer çalışanlar tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemleri almaması da tazminat nedeni sayılabiliyor.

“Kira tartışması alevlendi kamu devreye girmeli”

AVM’ler pandemi döneminde markalara ciddi destekler sağlayarak kiraların önemli bölümünden feragat etti. Şimdi de kur artışı ile eriyen kiralarla birlikte iki taraf arasındaki kira krizi yeniden gün yüzüne çıktı. Perakendeciler, konuttaki gibi işyeri kiralarına da artış sınırı talep ediyor.

Mehtap HALICI

Alışveriş merkezleri (AVM) yönetimleri ile markalar arasındaki kira krizi büyüyor. AVM’ler pandemi döneminde markalara ciddi destekler sağlayarak kiraların önemli bölümünden feragat etmişlerdi. Şimdi kur artışı ile eriyen kiralarla birlikte iki taraf arasındaki kira krizi yeniden gün yüzüne çıktı. AVM temsilcileri, kiraların dövizden TL’ye dönmesiyle her şeyin tepetaklak olduğunu, borçların hala döviz olarak devam ettiğini söyledi.

Kiraların dengelenmesi gerektiğini belirten marka temsilcileri ise, markalarla mülk sahiplerini karşı karşıya getirmeden kamu otoritesinin devreye girmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Perakendeciler, enflasyonun kontrol altına alınmasına katkı için konutlarda olduğu gibi geçici bir süre, örneğin 2024 sonuna kadar işyeri kiralarına yüzde 60 artış gibi bir sınırlama getirilmesi önerisini getiriyor.

Kiralar TL’ye döndü, borçlar döviz kaldı

2018 yılında Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle Türkiye’deki döviz bazlı kiraların TL’ye döndüğünü belirten Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği (AYD) Yönetim Kurulu Başkanı Nuri Şapkacı, “Dolar 9 kat artarken, gömlek 9 kat pahalanırken biz sadece kiralarımızı 4,5 kat artırdığımızda aradaki fark o yatırımların perişan olmasına sebep oluyor” dedi. Perakendecilerin şu anda çok iş yaptığına işaret eden Şapkacı, “Bir dönem AVM’ler kraldı ama kiraların dövizden TL’ye dönmesiyle beraber her şey tepetaklak oldu. AVM yatırımcılarının bir kısmının borçlarını ödemesine rağmen borçlar hala döviz olarak devam ediyor.

Bu durumdan mustaripler” diye konuştu. AVM yönetimlerinin markalara ihtarname çektiğini belirten Nuri Şapkacı, perakendeciyle bir araya gelerek anlaşmaya çalıştıklarını söyledi. Şapkacı sözlerine şöyle devam etti: “Kimi rasyonel perakendeciler haklı olduğumuzu söylüyor. Aslında yüzde 80-90’ıyla bir şekilde anlaşıyoruz. Kimse davalık olmak istemiyor. Olabildiğince anlaşmaya çalışıyorlar. Perakendeciler de kar marjlarımız düştü diyor. Hammadde ve maliyetler arttı. Her şeyin fiyatı arttı. Tabii her marka için durum değişkenlik gösterebilir.”

Emsallere göre karar veriliyor

Yatırımcıların gönderdiği kira bedellerini bazı perakende markalarının mutabık kaldığını belirten Nuri Şapkacı, “Zaten ciroları çok yüksek. Kimi pazarlık ediyor, kimisi arada bir yerde buluşuyor, çok az bir kısmıyla mutabakat sağlanmıyor” diye konuştu.

İhtarname gönderildiğinde kira tespit davalarında mahkemenin emsallerine bakarak karar verdiğini ifade eden Şapkacı, şunları söyledi: “Markalar bazen bize ihtarname gönderdiler diyorlar.

Sanki yüzde 100 ödemek zorundalarmış gibi. Ancak kira tespit davası açılır, o mahkemede birkaç sene sürer, hakim de hakkaniyet ölçüsüne girer, başka AVM’lere bakar, benzer markaların kiraları nedir inceler. Ancak o şekilde karar verebilir. Eğer kirayı çok yüksek istiyorsak veya bizim kiramız çok yüksekse bu bizim aleyhimize de çıkabilir, lehimize de.”

İşyeri kiralarına da sınırlama getirilebilir

Piyasa koşullarına bakıldığında mülk sahibinin hakkını da gözetmek durumunda olduklarını ancak kira artışlarının makul seviyelerde olması gerektiğine dikkat çeken Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, “Olaya sadece AVM’lerdeki mağazalar özelinde bakmamak gerekiyor. Cadde mağazaları ve ofis, depo, antrepo gibi alanların kiraları için de güncel enflasyonun çok çok üzerinde, yüzde 400-500’ü bulan fahiş kira artışı talepleri ile karşılaşıyoruz” dedi.

Özellikle iç talebin daralmaya başladığı bir dönemde markaların enerjilerini fahiş kira artışı talepleriyle harcamaması gerektiğini ifade eden Öncel, sözlerine şöyle devam etti: “Dolayısıyla burada markalarla mülk sahiplerini karşı karşıya getirmeden kamu otoritesinin devreye girmesinde yarar görüyoruz. Konutlarda olduğu gibi geçici bir süre, örneğin 2024 sonuna kadar işyeri kiralarına sınırlama getirilebilir. Bu sınır TÜFE’nin yüzde 50-60’ı düzeyinde olabilir.

Mülk sahibinin kaybı da ödeyeceği gelir ve kurumlar vergisinden düşülerek telafi edilebilir. Markalarımız için kira en önemli maliyet kalemi. Böyle bir düzenleme yapılabilirse kira maliyetlerine bağlı fiyat artışları da sınırlanacağı için enflasyonla mücadeleye önemli bir katkı sağlayacağını düşünüyorum.”

Kiralar, ciroların altında kalmaya başladı

Alışveriş Merkezi Danışmanı Avi Alkaş ise kiraların AVM’ler aleyhine baskılandığını belirterek şunları söyledi: “Cirolardaki artış enflasyonun dahi üstünde olduğu için yine de kiralar çok düşük kalmaya başladı. Yatırımcılar, mal sahipleri veya AVM sahipleri de bunların düzenlenmesi talebiyle geliyor. Bunun dengelenme arzusu şu anda gündemde. Sektör inanıyorum ki bu süreçte kendi dengelerini oluşturacaklar.

Çünkü ne AVM’ler kiracısız ne de kiracılar AVM’siz yapabilir.” Son dönemlerde alışveriş merkezlerinde enflasyonun üzerinde cirolar gerçekleştiği için mal sahiplerinin de kiraların bu oranlarda artırılmasını talep ettiğini belirten Avi Alkaş, “Kiralar alışveriş merkezleri aleyhine baskılandı. Ümidim ekonomik önlemlerin devreye girmesiyle gerek faizlerde gerek kurdaki oynamalarda önümüzü görebileceğimiz bir istikrara kavuşuruz” diye konuştu.

AVM’lerin yüzde 15’i yenileniyor

Türkiye’de 450 AVM olduğunu ve bunun yüzde 15’inin yenilendiğini belirten Nuri Şapkacı, “Bunlar milyonlarca dolarlık yatırım gerektiriyor. Zaten finansal olarak bu döviz kredilerinde zorlanıyorlar. Ödemeler çok sıkışık geçtiği için o yatırımları öteleyip duruyorlar.

AVM’leri yenilemek de önemli. Bunu yapmak da ciddi bir maliyet. Yenilenmediği takdirde dünyadan geriye düşüyorsunuz” dedi. Geçmişte senede 10-15 AVM açılıyorsa şu anda senede maksimum 1-2 AVM’nin açıldığını belirten Nuri Şapkacı, “Perakendeciler büyümek istiyor.

Ama AVM yatırımları olmadığı için maalesef büyüyemiyorlar. Şu anda kötü performans gösteren alışveriş merkezlerine bile talep var. İyi alışveriş merkezlerine zaten talep çok fazla. Kirasını ödediği sürece kiracıları çıkarma gibi bir hakkımız yok. 10 sene boyunca böyle kalabiliyor. Ondan sonra da zaten uzatıma gidebiliyorlar” diye konuştu.

Yatırımlar gelmeye başlayacak

Yasal müdahalelerle kira artışlarının frenlendiği ve kira artışları olmadığı için AVM yatırımlarının cazibesini yitirdiğini belirten Avi Alkaş, “Şimdi bu durumda tekrar alışveriş yatırımları başlayacak. Yavaşlayan, yarım kalan işlerin hızlanarak tamamlandığını gözlemleyeceğiz. Hâlâ alışveriş merkezi olmayan şehirlere de AVM yatırımlarının başlayacağını göreceğiz. Ekonomi kendi kuralları içerisinde AVM alan arzını artıracak.

Çünkü Türkiye’de dinamik genç nüfuslu pazarın büyüklüğü ortada. Alışveriş turizmini cezbeden konumu itibariyle de ülkemize inanıyorum ki bir takım yeni yatırımlar gelmeye başlayacak” dedi. Mall of İstanbul ve İstinye Park gibi talep gören AVM’lerde gerekli şartlar çerçevesinde ek yatırımların başladığına işaret eden Avi Alkaş, “Dolayısıyla imkanı olan genişleme büyüme fırsatını bulabilen, imar, ruhsat ve izin konularında olanakları olan alışveriş merkezlerinin daha fazla büyüdüğünü göreceğiz” şeklinde konuştu.