Çin’in önümüzdeki birkaç yıl içinde kırılgan ekonomisini canlandırmak için 10 trilyon yuan’ın (1,4 trilyon dolar) üzerinde ekstra borç ihracını gelecek hafta onaylamayı düşündüğü belirtildi. Bu mali paketin, Donald Trump’ın ABD seçimlerini kazanması durumunda daha da güçlendirilmesi bekleniyor.
Trump’ın seçilip Çin mallarına %60 gümrük vergisi salması halinde, ihracat büyük darbe alacak. Bu durumda zaten gittikçe yavaşlayan ekonomiyi darboğazdan çıkartmak için iç talebi çok güçlü yöntemlerle teşvik etmek gerekecek.
Çin’in en üst yasama organı olan Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi (NPC), kısmen özel devlet tahvilleri aracılığıyla toplanacak 6 trilyon yuan’ı da içeren yeni mali paketi, 4-8 Kasım tarihleri arasında yapılacak toplantının son gününde onaylamayı planladığını söyledi.
Kaynaklar, 6 trilyon yuan değerindeki tahvil ihracının 2024 de dahil olmak üzere üç yıl içinde gerçekleşeceğini belirterek, gelirlerin öncelikle yerel yönetimlerin bilanço dışı borçlarını ödemesine yardımcı olmak için kullanılacağını da sözlerine ekledi. Hem özel hazine hem de yerel yönetim tahvili ihracıyla elde edilmesi planlanan toplam tutar, uzun süren emlak sektörü krizi ve yerel borçların balonlaşmasıyla ağır darbe alan dünyanın ikinci büyük ekonomisinin üretiminin %8’inden fazlasına denk geliyor.
Kaynaklar, planların henüz kesinleşmediğini ve değişiklik yapılabileceği konusunda uyardı. OCBC Bank Greater China Research başkanı Tommy Xie, “Mevcut politika öncelikleri öncelikle yerel yönetimin gizli borcunu ele almaya, ardından finansal sistem istikrarına ve en sonunda iç talebi desteklemeye odaklanıyor gibi görünüyor” dedi.
Kaynaklar, toplantının zamanlamasının 5 Kasım’daki ABD başkanlık oylamasına denk gelmesinin Pekin’e toplam büyüklük de dahil olmak üzere teşvikleri seçim sonuçlarına göre ayarlama esnekliği sunduğunu söyledi. İki kaynak, Trump’ın ikinci kez başkanlığı kazanması durumunda Pekin’in daha güçlü bir mali paket açıklayabileceğini, zira Trump’ın Beyaz Saray’a dönüşünün Çin’deki ekonomik sıkıntıları artırmasının beklendiğini söyledi.
Kaynaklar, en son mali paketin bir parçası olarak, NPC Daimi Komitesi’nin önümüzdeki beş yıl içinde atıl arazi ve mülk alımları için 4 trilyon yuan değerine kadar özel amaçlı tahvillerin tamamına veya bir kısmına yeşil ışık yakmasının beklendiğini söyledi.
Yetkililer, son hamlenin, yerel yönetimlerin arazi arzını yönetme yeteneğini geliştirmeyi ve hem yerel yönetimler hem de emlak geliştiricileri üzerindeki likidite ve borç baskılarını hafifletmeyi amaçladığını da eklediler.
Uzmanlar, NPC Daimi Komitesi’nin bu ihraçları aşamalı olarak değil de tam olarak onaylaması durumunda, toplam teşvik boyutunun 10 trilyon yuan’ın üzerine çıkabileceğini eklediler. Yıllık ortalama 2 trilyon yuan tutarındaki yeni merkezi hükümet borcu, Pekin’in ekonomiyi destekleme konusundaki aciliyetinin altını çiziyor.
Kaynaklar, genel mali harcamaların bir parçası olarak Çin’in, eski tüketim mallarının yenilenmesi teşvik primi de dahil olmak üzere hanehalkı harcamalarının artırılması için en az bir trilyon yuan değerindeki teşvik girişimlerini de onaylamayı düşündüğünü söyledi. Kaynaklardan biri ve konu hakkında bilgisi olan başka bir kaynak, büyük devlet bankalarına sermaye enjeksiyonu için özel hazine bonoları yoluyla bir trilyon yuan daha toplanabileceğini söyledi.
Kaynak: Exclusive: Eyeing US election, China considers over $1.4 trillion in extra debt over next few years, say sources
Sanayici ne istiyor?
“Dünyada ekonomik ve politik olarak değişken süreç ve koşullara tanıklık ediyoruz” diyen Zorlu Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Zorlu, Türkiye’nin dünyadaki güçlü konumunu koruyabilmek için teknoloji ve inovasyonla katma değer üreten ekonomik yapısını özellikle sanayide gerçekleştireceği yatırımlarla desteklemesi gerektiğini vurguladı. Katma değerli ihracatı tüm ekonominin ana unsuru haline getirmek gerektiğine dikkat çeken Zorlu, “Bu konuda dünya çapında başarılı şirketlerimiz var. Diğer taraftan dünyada da yaşanan gelişmeleri yakından takip etmeliyiz. Sanayisiz bir ülke düşünülemez. Sanayi istihdam ve ihracat demek. O nedenle sanayimizi ihracat odaklı olarak dönüştürmeliyiz. Bunun merkezinde de daha fazla katma değer üretmek olmalı. Ekonomimize katkı sağlayan tüm şirketler için hazırlanacak teşvik politikalarıyla topyekûn bir değişim ve dönüşüm sağlamalıyız” dedi. Zorlu’ya göre bu, Türkiye’yi yeni dünya düzeninde katma değerli ihracat yapan ve sürdürülebilir büyüme sağlayan bir ülke haline getirecek.
“Artık rekabetçilikte sanayi odaklı, üretim odaklı yeni bir hikâye yazmalı, büyümeden ziyade kalkınma odaklı bir ekonomik modele geçmeliyiz” diyen TÜRKONFED Başkanı Süleyman Sönmez, asıl gündem olan ekonomiye dönülmesi gerektiğini vurguladı. İş dünyasının finansmana erişim ve genel ekonomik beklentilerini ölçmek üzere yılın her çeyreğinde yaptıkları anketin 2023 yılı ilk çeyrek sonuçlarını açıklayan Sönmez, bu dönemde her 4 işletmeden 3’ünün krediye erişmekte zorlandığını, her 10 işletmeden 8’inin ise uygulanan mali ve finansal tedbirlerden olumsuz etkilendiğini söyledi. Sönmez, “Çıkan sonuç, başta KOBİ’ler olmak üzere işletmeler açısından 2022 yılından bu yana şartların daha da ağırlaştığını gösteriyor. Her 3 işletmeden 1’i işletme sermayesi ihtiyacını banka kredileri veya tedarikçi ve müşterilerinden aldığı finansman ile karşılıyor. Her 4 işletmeden 3’ü krediye erişimin zorlaştığını ifade ediyor. Seçim öncesi açıklanan 350 milyar TL’lik KGF kredilerinin miktarını yeterli görmeyenlerin oranı yüzde 85 olurken, işletmelerin yüzde 74’ü de KGF kredilerine erişimin zorlaştığını belirtiyor.”
Türkiye Makine Federasyonu (MAKFED) Başkanı Adnan Dalgakıran, cari açığı orta ve uzun vadede çözecek bir politikanın ortaya konması ve kararlılıkla uygulanması gerektiğinin altını çizdi. Dalgakıran, ciddi teşviklere rağmen, sanayi üretimini orta ve yüksek teknolojili üretime yönlendirilmediğini söyledi. Dalgakıran, “Yurt dışından orta ve yüksek teknoloji yatırımı yapacak şirketleri çekelim. Nitelikli insan kaynağını yurt içinde kalması için ikna etmeliyiz. Uzun vadeli düşük faizli kredilerin de yatırımları özendireceğini düşünüyoruz” dedi. Krediye erişimin zorlaştırılmaması, döviz kurunun da gerçek değerine ulaşması gerektiğini söyleyen Dalgakıran, “Sene başından beri döviz artışı yüzde 10’da kalırken, TL bazı maliyetler yüzde 50 arttı. Bu da ihracatçının artık para kazanamaz, rekabet edemez hale gelmesine neden oluyor. Ana problem cari açık olduğuna göre, ülkeye giren dövizi yükseltmek, çıkan dövizi de azaltmalıyız. Ara malı ithalatı giderek yükseliyor. Kurların düşük kalması, üretmek yerine dışarıdan ithal etmeyi özendiren bir durum. İçinde bulunduğumuz durumla tam bir tezat teşkil ediyor” dedi. Türkiye’nin ithal ettiği ürünlerin yüzde 70’ini, iç piyasada ürettiği halde ithal ettiğini söyleyen Dalgakıran, Türk sanayisini orta ve yüksek teknolojilere taşıyacak sektörlerin makine, elektronik ve yazılım sektörü olduğunu belirtti.
Yeni ekonomi yönetiminin odak noktasının ‘üretim’ olması gerektiğini söyleyen Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu (TUSAF) Başkanı Haluk Tezcan, finansman desteklerinin de üretim ve istihdam odaklı olması gerekliliğine işaret etti. Tezcan, bölgelere göre değil sektörlere göre teşvik verilmesini istedi. Tezcan, “Hangi sektörler katma değer yaratacaksa o sektöre teşvik sistemine geçilmeli. Türkiye’de un fabrikası fazlalığı var. Un fabrikasına teşvik verilmesi bir anlam ifade etmiyor. Türkiye’nin üretemeyip ithal ettiği sektörlerde üretimi artıracak işletmelerin desteklenmesi gerekiyor. İthalatı azaltıp üretimi artıracak alanlarda gelişmeliyiz” dedi. Gıda sektörünün yılda 1 milyar dolardan fazla ithalatı olduğuna dikkat çeken Tezcan, şunları söyledi: “Hangi ürünler yapılacaksa belirlenip onlara teşvik sağlanmalı. Ürettiğimiz fındık, üzüm, buğday unu gibi ürünleri markalaştırıp dünya sofralarına ulaştırmalıyız. Kimya ve atık sektörü olarak yapabileceğimiz birçok farklı yatırım alanlarımız var. Örneğin cip üretimi var, burada hükümetin bir politikası olmalı.”
Yeni dönemde verilen teşviklerin bölgeselden çok Türkiye’nin ihtiyaçlarına ve katma değerli üretim odaklı olması gerektiğine işaret eden PAGEV Başkanı Yavuz Eroğlu, “Türkiye’nin şu anda asıl ihtiyacı ürün üretmek. Teşvik modeli seçilirken özellikle teknoloji odaklı olmalı” dedi. Türk iş dünyasının şu anda asıl probleminin finansal kaynak olduğunu kaydeden Eroğlu, sınırlı kaynaklar nedeniyle de orta ve yüksek teknoloji ürünlerinin krediye ulaşımının kolaylaştırılması gerektiğini belirtti.
İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamülleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) eski Başkanı Murat Akyüz, cari açığın azaltılmasına vurgu yaptı. Türk Lirası bazlı maliyetlerin arttığına işaret eden Akyüz, sanayicinin enerji maliyetlerini aşağıda çekmede yenilenebilir enerji kaynaklarının önemine vurgu yaptı. Murat Akyüz, şunları söyledi: “GES ve RES gibi güneş ve rüzgar santrallerine sanayicinin erişmesi çok zor olmaya başladı. Kiralık alanlar var ancak, buradaki üretimleri taşıyacak elektrik hatları yok. Sanayici GES ve RES’le yapmak istediği enerji yatırımlarını yapamaz hale geldi. Bunu finansmanıyla ilgili de sıkıntılar var. Öte yandan şirketlerimizi biran önce karbon nötr hale getirmek için elektrikli araçlara teşvik vermeliyiz. Firmaların yatırımlarına teşvik edici uzun vadeli yeni politikalar belirlemeliyiz. Orta yüksek teknolojili ürün yatırımlarına daha yüksek teşvik vermeliyiz. Bugün domates, salça üreticisiyle, domatesten likopeni çekip kanser tedavisinde kullanan ya da vitamin üretenlere aynı teşvik veriliyor. Teknoloji seviyelerine göre teşvik mekanizmaları oluşturulmalı. Üretilen bir ürün varsa, üretilmeyen bir ürün için teşviklerle yönlendirici olunmalı. ‘Sen farklı bir şey yap ona göre teşvik verelim’ gibi yönlendirme yapılması gerekiyor.”