Baharın gelişini müjdeleyen Hıdırellez’in tarihi vatandaşlar tarafından merak ediliyor. Halk tarafından belirlenmiş belirli ritüeller devam ediyor. Ülkenin dört bir yanında çeşitli etkinliklerle klâsik bayram olarak kutlanan Hıdırellez duası da isteklerin kabul olması ediliyor.
Hıdırellez ya da Hıdrellez, Orta Asya, Ortadoğu, Anadolu ve Balkanlar’da kutlanan mevsimlik bayramlardan biridir. Kışın sona erdiğini ve tabiatın uyandığını niteleyen Hıdırellez baharın kapısından girdi. Anadolu’nun birtakım yerlerinde ağır ilgi ve memnunlukla kutlanan Hıdrellez Günü, duaların ve isteklerin kabul olması için sadaka verme, oruç tutma ve kurban kesme âdeti vardır. Pekala, Hıdırellez nedir? Hıdırellez ne vakit 2023, neden ve nasıl kutlanır? İşte Hıdrellez duası, ritüelleri ve gelenekleri…
HIDIRELLEZ NEDİR, NASIL VE NEDEN KUTLANIR?
Ruz-ı Hızır (Hızır günü) olarak isimlendirilen Hıdırellez günü, dünyada darda kalanların yardımcısı olduğu düşünülen Hızır ile denizlerin hâkimi olduğuna inanılan İlyas’ın yeryüzünde buluştukları gün olarak düşünülür ve kutlanır.
HIDIRELLEZ NE VAKİT 2023?
Miladi takvime nazaran Hıdırellez Bayramı 5 Mayıs akşamı başlar ve 6 Mayıs akşamı sona ermektedir. Türkiye’de Hıdrellez Bayramı 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece kutlanır.
HIDIRELLEZ GELENEKLERİ NELERDİR?
Halk huzura kavuşmak ve kimi ritüel faaliyetlerde bulunmak için kışın sona erdiği tabiatın uyandığı Hıdırellez gününde çeşitli etkinlikler yapılır.
- Anadolu’da halk, gün doğumu öncesi tercihen beyaz elbiseler giyerek yeşil ve bol sulu kırlara masraf ve eğlenir.
- Kutlamalar yeşillik, ağaçlık alanlarda, su kenarlarında, bir türbe ya da yatırın yanında yapılmaktadır. Bu üzere yerlere bu nedenle Hıdırlık denildiği de olur.
- Hızır’ın gezdiği kabul edilen yeşil yerlerde dolaşıp çiçek toplanır, oyunlar oynanır, baharın birinci kuzusu kesilerek yenilir.
- Toplanan çiçekler kaynatılıp içilirse hastalıklara yeterli geleceği, bu su ile kırk gün yıkanan kişinin gençleşip güzelleşeceğine inanılır.
- “Hızır Hakkı” için kuzu kesmek, Hızır geleneğinin yayıldığı her yerde görülen bir âdettir.
Bunlarla birlikte Diyarbakır’da Ciğaret ismiyle başka bir merasim yapılır. Baharın bu taze kuzusunu yemekle vücutların sıhhat ve canlılık kazanacağı inanışı vardır.
- Hızır’ın eli değen şeylerin dolup taştığı rivayeti nedeniyle Hızır günü arifesinde yiyecek kaplarının, ambarların ve para keselerinin ağzı açık bırakılır.
- Ev, bağ, bahçe isteyenler rastgele bir yere istediklerinin küçük bir modelini yaparak; altın ve gibisi ziynet eşyası isteyenler ağaç yapraklarını kollarına yahut boyunlarına takarak isteklerine kavuşacaklarına inanır.
HIDIRELLEZ RİTÜELLERİ NELERDİR?
Hıdrellezde baht açma merasimleri epeyce yaygın olarak uygulanır. Bu da şu halde yapılır:
Talih ve kısmet açtırmak isteyen genç kız ve bayanlardan yüzük, küpe üzere eşyalarını çömleğe atmaları istenir ve çömleğin üzerine su eklenerek ağzı kapatılır. Kapalı çömlek bir gece boyunca bir gül ağacının tabanında bekletilir. Sonraki günü bir ortaya toplanan bayanlar, çömleği ortaya koyarak maniler eşliğinde eşyaları çıkarmaya başlarlar. Bu merasime İstanbul ve etrafında “baht açma”, Denizli ve etrafında “bahtiyar”, Yörük ve Türkmenlerde “mantıfar”, Balıkesir ve etrafında “dağara yüzük atma”, Edirne ve etrafında “niyet çıkarma”, Erzurum’da “mani çekme” ismi verilir.
Kütahya’nın Tavşanlı ilçesine bağlı Yörük köylerinde bir yıllık yoğurt mayası, Hıdırellez ve bu günü takip eden 2 gün müddetince sabah ezanı ile tan ağarması ortasındaki müddette tabiattaki bitkilerin üzerinden toplanan çiy tanelerinden sağlanır.
Trabzon-Şalpazarı İlçesi’nde maya katılmadan yoğurt yapılır. Mayalama sıcaklığındaki sütün içine besmeleyle bir tahta kaşık konur. Bu halde elde edilen maya bir yıl kullanılır ve gelecek yıl tekrar değiştirilir.
