Türk mali piyasalarının gündeminde son günlerde adeta serbest düşüşe geçen Borsa İstanbul bulunuyor. Endeks peş peşe yedinci günde de gerileyerek son altı ayın dibini test ederken, borsadan çıkan yatırımcıların altına hücum ettiklerini işitiyoruz. Her ne kadar son sekiz günde %12’ye varan ve oldukça sert olarak nitelendirilen satış baskısının arkasında gözümüzün önünden geçen füzeler büyük bir yer tutsa da (İran füzeleri KKTC’den de görüldü), İsrail borsasının %3 gerilediği bir ortamda Borsa İstanbul cephesinde egemen olan bu denli bir satış baskısını sadece jeopolitik gelişmeler ile anlatmakta yetersiz kalıyoruz.
Bu bağlamda, dün de bültenimizde dile getirdiğimiz üzere, yaşanan jeopolitik gelişmelerin yanı sıra, arka planda reel sektörden gelen ‘çığlığın’ da etkili olduğunun itiraf etmemiz gerekiyor. Evvelki gün açıklanan ve büyümenin öncü göstergesi olan Türkiye PMI endeksinin pandemiden bu yana en düşük seviyeye geldiğini, sanayide ise çarkların durma noktasına geldiğini, faiz indirimlerinin yarattığı tahribatı (denge bir kere bozulmaya gerek) uzun bir süredir sıkı para politikası ile tedavi etmeye çalışan TCMB’nin uyguladığı antibiyotik tedavisinin bünyeden başka sorunlara yol açmaya başladığının altını bir kez daha çizmemiz gerekiyor. Borsanın yeniden ilgi görebilmesi için sadece ucuz olması yeterli bir görüş olmamakla birlikte, mütemadiyen su kaçıran havuza yeni suyun da gelmesi gerekiyor. Bu bağlamda, otoritenin yabancının TL’ye ulaşmasını sağlayacak swap kanallarını yeniden açması, borsanın fitilini ateşleyebileceğini düşünüyoruz.
Dün Türkiye cephesinde sabah saatlerinde TÜİK tarafından açıklanan enflasyon rakamlarını yakından takip ettik. İTO enflasyonunun işaret ettiği öncü bilgiye paralel resmî enflasyon %2,2 olan beklentinin üzerinde %2,97 olarak gerçekleşirken, yıllık enflasyon ise baz etkisi nedeniyle %49,38 seviyesine geriledi. Her ne kadar yıllık enflasyon TCMB’nin %50 olan politika faizinin altına gerilese de, çok açık bir şekilde enflasyonun düşmekte direnç gösterdiğini itiraf etmemiz gerekiyor. Belki televizyonda duymuşsunuzdur ama yapışkanlık arz eden enflasyona da atalet (inertia) deniyor.
Enflasyonun alt kalemlerine baktığımızda, sağlık, alkollü içecekler ve tütün, lokanta ve oteller, eğitim ve konut olmak üzere on iki alt grubun beşinin manşet TÜFE’nin (%49,38) üzerinde artış kaydettiğini not etmemiz gerekiyor. Özellikle, eğitim harcamalarının üniversiteye hazırlanan kızım nedeniyle nasıl can yaktığını bu yıl bizzat tecrübe ediyorum! Yurtiçi ÜFE’nin yıllık bazda %33,09 artışla manşet TÜFE’nin ciddi bir şekilde altında kalması, talep yönlü enflasyonun (hizmet) baskın olduğunu gösteriyor. Otoritenin reel mânâda yüksek faiz politikası da bir noktada tüketimi destekliyor. TCMB’nin reel sektörün çığlığını duyarak yılın son ayında faiz oranında ölçülü bir adım tercihini kullanacağını ama bunun da iletişimin çok da kolay olmayacağını düşünüyoruz.
TCMB’nin işinin oldukça zorlaştığının altını çizmemiz gerekiyor. Öte yandan, enflasyonun arzu edilen doğrultuda gerilememesi, belki de faiz oranlarının bir süre daha yüksek seyretmesi gerektiği yönünde inancı destekleyerek kur üzerinde de bebek adımları ile de olsa yukarı yönlü baskıyı hafifletti. USDTRY kuru 34,15’li seviyelere gerilerken, yurtdışında güvenli liman doların talep görmesine paralel EUR ve GBP’nin de sert gerilemesi ile TL sepet bazında da değer kazandı. KKTC insanının barometresi konumunda GBPTRY kuru geçen hafta 45,70 seviyesine kadar yükselmesi ardından dün 44,50 seviyesine varan bir gerileme kaydetti.
Her hafta Perşembe günü olduğu üzere, TCMB ve BDDK’nın haftalık bültenlerini dün yine enine boyuna irdeledik. Bu minvalde, BDDK verisine göre 27 Eylül ile biten haftada, yabancı para mevduatlar 1,1 milyar dolar düşüşle 197,9 milyar dolar seviyesine gerilerken, TCMB verilerine göre, yurtiçi yerleşik bireysel yatırımcıların DTH hesapları 0,8 milyar dolar artarken, tüzel müşterilerin ise 1,9 milyar dolar azaldı. KKM’nin TL cinsi bakiyesi 22,2 milyar TL düşüş kaydederken, TL mevduatın toplam mevduat havuzundaki payı %54, döviz mevduatın payı %37 ve KKM ise %8’e geldi. TCMB verilerine göre yabancılar geçtiğimiz hafta 0,2 milyar dolar hisse alırken, uzun bir aradan sonra 0,4 milyar dolar devlet tahvili satışı gerçekleştirmiş.
Ateş olmayan yerden duman çıkmaz misali, İran’ın füze salvosu ardından İsrail’den bir yanıt almanın çok da uzak olmayacağını düşünüyoruz. Başkan Biden’ın İran petrol tesislerinin potansiyel bir hedef olarak tartışıldığını doğrulaması ardından, piyasaların hafta sonuna gergin ve temkinli bir ruh hâli ile gideceklerini düşünüyoruz. Elbette petrol fiyatlarının yukarıya gitmesi, cılız da olsa enflasyona karşı galibiyet ilan merkez bankalarının enflasyona savaşını yeniden tehlikeye sokma ihtimali taşırken, Türkiye ve KKTC gibi net enerji ithalatçısı ülkelerin ilaveten cari işlemler dengesini de zora sokuyor. Daha geçen hafta asgari ücret yeniden gözden geçirilen KKTC’de elektriğe %15 zam yapıldı!
Her ne kadar gündemimizde İsrail ve İran olsa da, piyasaları açısından bugün günün ikinci yarısında, her ayın ilk Cuması olduğu üzere, ABD’de açıklanacak resmî istihdam raporu önemle takip edilecektir. ABD ekonomisinin sağlığı hakkında en önemli ipuçlarını verdiğine inanılan ve FED’in de para politikası üzerinde söz sahibi olan verinin bugün bordrolu çalışan sayısının 150 bin kişi artması, işsizlik oranının %4,2’de sabit kalması, enflasyon göstergesi olan maaş artışının ise yıllık %3,8 olması bekleniyor. Beklenti dışında gelecek bir veri piyasalar cephesinde yansıma bulacağını düşünüyoruz.
Asya borsaları ve ABD borsalarının vadeli işlemleri bu sabah ılımlı bir seyir izliyor olsalar da, günün ilerleyen saatlerinde piyasaların defansif bir pozisyon alma ihtimalini göz ardı etmiyoruz! İsrail’in saldırısı beklenirken, yatırımcıların hafta sonuna riskleri azaltıp hatta kapatıp gitmesi olası görünüyor. Bu bağlamda, gümüşün ons fiyatı, bu sabah 32,20 dolar seviyesine yükselerek neredeyse son 12 yılın en yüksek seviyesinde işlem görürken, altının ons fiyatı ise geçen hafta test ettiği tüm zamanların zirvesi olan 2,685 dolar seviyesinin kıyısında işlem gördüğünü bir kez daha hatırlatalım. Pazartesi günü daha güzel bir bültenle karşınıza çıkma ümidiyle….
Emre Değirmencioğlu (@emredegirmenci5)
Grup Müdürü • Hazine Bölümü • Kıbrıs İktisat Bankası