Finansal piyasalarda bilgilenmek isteyen, yatırımcı ve trader olmaya çalışan herkesin ilk düştüğü hatalardan birisi hızlıca her şeyi öğrenip bu işin püf noktalarını çözmek ve marketin sırlarını keşfetmektir. Peki hangi yöntemle başlamalı, neleri okumalı ve neler yapıp neler yapmamalısınız?
Teknik analiz çerçevesinde inceleyecek olursak “Price Action”, “Orderflow ve Footprint”, “Inner Circle Trader”, “Mum Formasyonları”, “Harmonik Formasyonlar”, “Elliot Dalga Teorisi”, “Wyckoff Birikim ve Dağıtım Şemaları” gibi birçok teknik analiz yöntemi sayılabilir. Kendi yatırım ve trader’lık hayatımı düşündüğümde ilk önce “Grafik Formasyonları”, sonrasında “Elliot Dalga Teorisi”, “DOW Teorisi”, “Wyckoff” ve en son ise “Price Action” öğrendim. Diğer yöntemlere dair ise kısmi bilgilere sahiptim. Bunların yanı sıra RSI, MACD gibi göstergeleri ve Fibonacci gibi araçları da kullanmaktayım. Trade geçmişimi sorguladığımda ilk fark ettiğim şey her yöntemle birlikte marketin farklı bir yönünü keşfettiğimi sanmamdı. Sanki ne kadar çok yöntem öğrenirsem o kadar iyi olacakmışım gibi hissediyordum. Üstelik eğitimini aldığım her kişi en iyi yöntemin bu olduğunu iddia etmekte, kendi yöntemlerinin çalıştığını ve marketten para kazanmak için yeterli olacağını söylemekteydi. Bu yazıda aslında neden hem haklı hem haksız olduklarını tartışacağım.
Veri ve parametre bolluğunda boğulmak
Tartışmaya geçmeden önce bu işin aynı zamanda temel analiz tarafının da olduğunu hatırlatmak isterim. Trader ve yatırımcı olmaya ilk başladığımda sabah kalktığımda ilk işim üç-dört saat finansal konularda ve yatırımcı psikolojisi üzerine okumalar yaptıktan sonra öğrendiğim yöntemlerden hareketle akşama kadar grafikler üzerine çalışmaktı. Mikro ve makroekonomik verilerin ne anlama geldiğini, arz/talep dengesi, enflasyon, işsizlik, faiz oranları gibi değişkenlerin etkilerini de yatırım stratejilerime dahil etmeye çalışıyordum. Fakat o kadar fazla veri ve parametre vardı ki bir süre sonra boğulmaya başlamıştım.
Bilişsel yanlılıklara dair serimizden tanıdığımız Kahneman ve Tversky, kişilerin herhangi bir konuda gereğinden fazla araştırma yapmasının, detaya girmesinin ve bilgilenmesinin bir süre sonra kafa karışıklığına yol açabileceğini ve değerlendirme kabiliyetini azaltabileceğini vurgulamaktadırlar. Dolayısıyla ne kadar çok teknik analiz yöntemi veya temel analiz bilgisine sahip olursanız olun bilgi aşırılığı ve detaylarda boğulmak gözünüzün önündekileri kaçırmanıza yol açabilir.
Tek bir değişkenle piyasayı okuyabilir misiniz?
Gerek sosyal medyada gerek bireysel sohbetlerimde kişilerin yaptığı temel hatalardan birisi verileri tek boyutlu bir şekilde değerlendirmeleridir. “Faizler düşerse piyasalar yükselmeye başlar”, “Gelir vergileri düşerse tüketim artar” gibi birçok ifade örnek olarak verilebilir. Bu ifadeler kısmen doğru kısmen yanlıştır. Faizler düşmesine rağmen piyasalarda artış görülmediğinde insanların neden çok şaşırdıklarını temel alalım. Latincede “Ceteris Paribus” olarak geçen “tüm diğer unsurlar sabitken” anlamına gelen kavrama göre bu gibi ifadeler tüm değişkenlerin sabit ve değişmediği koşullarda bu ifadelerin doğru olabileceğini ifade eder. Dolayısıyla öğrendiğiniz mikro ve makroekonomik verileri bu açıdan değerlendirmeyi kavramalısınız. Çok oyunculu bir sosyal oyunun içerisinde olduğumuzu ve finansal piyasaları etkileyen çok fazla parametrenin olduğunu hatırlamalısınız. Bir şeyleri aşırı basitleştirerek, tek bir değişkenden hareketle tüm piyasayı okuyamaz, bir olayın nedenini tek bir değişkene yükleyemezsiniz. Gerçekten de faizler düştükten sonra piyasalar yükselebilir fakat faizler düştükten sonra piyasalar yükselmediğinde bunun nedenlerini de anlamanız mühimdir. Benim fikrime göre yalnızca bu verilere dayanarak işlem yapmaktansa ilgili verileri var olan düşüncelerinize ek konfirmasyon olarak kullanmanız daha doğru bir yaklaşım olacaktır.
İşin teknik analiz kısmına girdiğimizde ise bunun tam tersinden bahsedeceğim. Yazının başında birçok teknik analiz yöntemi saydım. Türkiye örneklemine bakıldığında her analiz yönteminin en iyisi denilebilecek bazı figürlerin olduğu aşikâr olmakla birlikte her biri en iyi yöntemin kendisininki olduğunu söylemektedir. Aynı zamanda her birisi kendi yöntemiyle para kazanabildiğini söylemektedir. Finansal piyasalarda bulunma amacımızın para kazanmak olduğu düşünüldüğünde ister bir ister on yöntemden para kazanmanız arasında fark yoktur.
İyi bir psikoloji ve risk yönetimi yeterli
Kişisel gözlemlerime ve ilgili eğitimleri veren kişilerle konuşmalarıma göre bir kişinin tüm yöntemleri öğrenmeye çalışması ve bunların her birinde ustalaşmaya çalışması hem hiç mantıklı değildir hem de maddi kaybın yanı sıra zaman kaybetmenize yol açmakta, aklınızı daha çok karıştırmaktadır. Bunların her birinde ustalaşmaya çalışmak yerine tek bir analiz yönteminden para kazanabildiğiniz sürece en iyi trader ve yatırımcı siz olabilirsiniz. Örneğin tanıdığım bir kişi yalnızca Fibonacci aracıyla işlem alarak para kazanmaktadır. Bir başka kişi ise yalnızca hareketli ortalamalarla hareket etmektedir. Birçok kişinin tanıdığı Crypto Kemal yükselen ve alçalan trendlerle, Efloud ise price action ile, yakinen tanıdığım Mertcan Çakıroğlu orderflow araçları ve temel anlamda footprint ile trade atmaktadır. Gördüğünüz gibi bu kişiler farklı yöntemlerle hareket etmelerine rağmen hepsi de para kazanmaktadır. Dolayısıyla en iyi yöntemi bulmaya çalışmak yerine en iyi yöntemin para kazandığınız yöntem olduğunu kavramalısınız. Özetle teknik analiz anlamında her şeyi öğrenmenize ve o konunun ustası olmanıza gerek yok, iyi bir psikoloji ve risk yönetimiyle birlikte bir yöntemde ustalaşmak hem kazanç oranlarınızı hem de psikolojik iyi oluşunuzu olumlu anlamda etkileyecektir.