Nöropsikolojik Test Ne Demek?
Nöropsikolojik testler, beyninizin nasıl çalıştığına dair bilgi edinmek için kullanılan bir dizi testi ifade eder. Özel eğitimli psikologlar — nöropsikologlar — sonuçları inceler ve beyin sağlığınız ile davranış, duygudurum ve düşünme (biliş) arasındaki ilişkiyi daha iyi anlamaya çalışırlar. Nöropsikolojik testlerden tanı koyma, hastanın izlenmesi, tedavinin etkinliğinin değerlendirilmesi ve rehabilitasyonda yararlanılmaktadır.
Tanı Koyma Süreci: Hekiminiz, düşünme ve anlama ile ilgili sorunlarınızın nedenini anlamak için nöropsikolojik test sonuçlarınızı kullanabilir. Örneğin, unutkanlık problemleri yaşıyorsanız, nöropsikolojik test sonuçlarınız yaşlanmadan kaynaklanan normal değişiklikler, nörolojik bir hastalık, depresyon, anksiyete veya diğer nedenler arasında hekiminizin ayrım yapmasına yardımcı olabilir.
Klinik Takip: Tanı sonra sürecin seyri önemlidir. Bu süreçte kişinin bilişsel işlevlerinin değişimini kaba bilmek yeterli değildir. Spesifik olarak hangi becerilerin değiştiğini, değişimin iyileşme şeklinde de bozulma şeklinde mi olduğunu sayısal verilerle ve standart şekilde tanımlıyor olmak gerekir. Bu da ancak ve ancak nöropsikolojik testlerle mümkündür. Ayrıca, bir tedavinin size faydalı olup olmadığını görmek için temel sonuçları kullanabilirler.
Temel Düzey Değerlendirmesi: Bilişsel süreçlerinizdeki güçlü ve zayıf yönleri belirlemek amaçlanır. Eğer risk teşklil eden bir durumdaysanız (örneğin sık sık başınıza darbe aldığınız bir spor yapıyorsanız ve/veya ailenizde demans -Alzheimer demansı gibi- öyküsü varsa), bir temel değerlendirme yapılabilir. Bu şekilde, gelecekteki test sonuçlarınızı karşılaştıracak bir temel düzey raporu elde edilmiş olur. İlerleyen yıllarda bu test sonuçları yeni sonuçlarla karşılaştırarak bilişsel becerilerinizin zamansal değişimi takip edilir ve erken müdahale olanağı elde edilmiş olur.
Müdahale Programı Oluşturma: Test sonuçlarınızda görülen güçlü ve zayıf yönleriniz temelinde kişinin ihtiyaçları doğrultusunda bilişsel rehabilitasyon planı yapılır.
Nöropsikolojik değerlendirme, hangi zihinsel işlevlerinizi test eder?
Nöropsikolojik bir değerlendirmede aşağıdaki zihinsel işlevlerinizi test edilir:
Genel zekâ.
Okuma/okuduğunu anlama.
Dil kullanma ve başkalarının söylediklerini anlama yeteneğiniz.
Dikkat/konsantrasyon.
Bilgiyi alma, anlama ve yanıt verme süreniz (işlem hızı).
Öğrenme ve hafıza.
Akıl yürütme.
Zaman yönetimi, problem çözme, çoklu görev yapma, yargılama ve öz kontrolü sürdürme gibi organize olma ve planlama becerilerini kullandığınız daha üst düzey yetenekler (yürütücü işlevler).
Nesneler ve mekânlar arasındaki ilişkileri anlama yeteneğiniz (görsel-uzaysal beceriler). Buna çizim, ayakkabı bağlama, yatak yapma gibi şeyler dahildir.
İnce motor beceriler.
Duygudurum ve kişilik.
Her nöropsikolojik değerlendirmede tüm bu bileşenlerin değerlendirilmesi gerekmez. Nöropsikoloğunuz hekiminizden ve sizden alacağı bilgiler doğrultusunda hangi testlerin uygulanması gerektiğine karar verir.
Nöropsikolojik testler neyi teşhis eder?
Nöropsikolojik testler aşağıdaki durumların tanı ve ayırıcı tanı süreçlerinde kullanılır:
Serebrovasküler hastalıklar (geçici iskemik atak, inme vb.),
Epilepsi,
Non-epileptik nöbetler,
Travmatik beyin yaralanması,
Beyin sarsıntısı,
Şizofreni,
Nöro-onkoloji (beyin tümörleri),
Multi sistem atrofi,
Kortikobazal dejenerasyon,
Wilson Hastalığı,
Huntington hastalığı,
Demans (Alzheimer hastalığı vb.)
Afazi,
Amnezi,
Agzonizi,
Öğrenme güçlükleri,
Parkinson hastalığı,
Nörotoksinlere maruz kalım (ağır metal, karbonmonoksit vb.),
Multiple skleroz gibi durumları teşhis etmelerine ve yönetmelerine yardımcı olacak daha fazla bilgi sağlayabilir.
Nöropsikolojik testler ne zaman yapılır?
Nörologlar ve birinci basamak uzmanları gibi sağlık hizmeti sağlayıcıları, aşağıdaki gibi değişiklikler veya eğilimler fark ettiklerinde nöropsikolojik testler isteyebilirler:
Açıklanamayan bir kişilik değişikliği, örneğin artan anksiyete veya depresyon, sanrı veya halüsinasyon gelişimi.
Kısa süreli hafızada değişiklikler, örneğin aynı soruyu tekrar tekrar sorma.
Başkalarıyla iletişim kurma veya etkileşimde zorluk.
Konuşma veya kelime bulmada zorluk.
Çizim yapma veya yer/yön bulmada kullanmada zorluk.
Eşyaları sık sık kaybetme veya kolayca kaybolma.
Faturaları veya mali durumları anlama veya yönetmede yeni zorluklar.
Dikkat ve konsantrasyonda zayıflık.
Kötü yargılama/karar verme.
Yakın aile üyeleri ve arkadaşlar gibi tanıdık insanları tanımada zorluk.
Organize olma veya görevleri tamamlama konusunda zorluk.
Test Detayları
Nöropsikolojik testler nasıl çalışır?
Nöropsikoloğunuz, test randevunuzdan önce duygudurumunuz ve psikolojik belirtilerinizle ilgili anketler doldurmanızı isteyebilir. Eğer çocuğunuz için nöropsikolojik test yapılacaksa, sizden çocuğunuzun davranışlarıyla ilgili anketler doldurmanız istenecektir.
Bu aşamanın ardından detaylı bir anamnez alınır. Tıbbi ve psikolojik geçmişinizi, eğitim ve iş geçmişiniz hakkında bilgileri toplanır. Nöropsikoloğunuz sizden ve (izin veridiğiniz koşulda) aile üyelerinizden bilişsel işlevlerinizle ilgili endişe ve gözlemlerinizi dinler. Eğer çocuğunuz test ediliyorsa, nöropsikolog uygun şekilde sizinle ve çocuğunuzla görüşecektir.
Bu anamnez aşaması, nöropsikoloğunuzun size hangi testleri vereceğini seçmesine yardımcı olur. Testleri nöropsikoloğun kendisi veya nöropsikoloğun gözetiminde çalışan eğitimli bir teknisyen (psikometrist) uygular.
Bellek, biliş, sözlü iletişim ve motor beceriler için çeşitli testler tamamlamanız istenir. Bu testler genellikle şunları içerir:
Kağıt-Kalem Testleri: Yazma, çizim yapma,Bulmaca çözme veya soruları yanıtlama.
Bilgisaya Tabanlı Görevler: Sunulan görevleri verilen talimatlar doğrultusunda klavye veya fare kullanılarak yanıtlanması.
Testlerin bazıları katılımcılar tarafından oldukça kolay, bazıları ise zor bulur. Testlerde tüm soruları doğru yapmanız beklenmez ve kimse “başarısız” olmaz. Testlerin amacı, kişisel güçlü ve zayıf yönlerinizi belirlemektir. Tüm testlerde olabildiğince gayret göstermeniz önemlidir, böylece sonuçlar doğru ve faydalı olur. Son olarak, nöropsikoloğunuz sonuçları değerlendirir ve yorumlar.
Teste nasıl hazırlanırım?
En doğru sonuçları almak için en iyi şekilde çalışmanız gerekir. Bunu yapmak için:
İyi bir gece uykusu alın.
İyi bir kahvaltı yapmaya çalışın.
Aksi belirtilmedikçe, tüm ilaçlarınızı her zamanki gibi alın.
Gözlük, lens, işitme cihazı veya diğer yardımcı cihazlarınızı yanınıza alın.
Daha önce yapılan nöropsikolojik, psikolojik veya akademik testlerin sonuçlarını nöropsikoloğunuza göstermek üzere yanınıza alın.
Bu testin riskleri nelerdir?
Nöropsikolojik testlerle ilgili herhangi bir risk yoktur. Ancak test genellikle birkaç saat sürer. Bu da bazı insanların yorgun, aşırı uyarılmış ve sinirli hissetmesine neden olabilir. Testin olduğu akşam için hafif bir akşam yemeği planladığınızdan emin olun. İhtiyaç duyduğunuzu hissederseniz günün kalan kısmını kendinizi dinlendirerek geçirin. Eğer çocuğunuz test ediliyorsa, günün geri kalanında on görev ve sorumlulukları için izin vermeniz önerilir.
Sonuçlar ve Takip
Nöropsikolojik test sonuçları nasıl yorumlanır?
Testlerin çoğu herkese aynı şekilde uygulanır (standartlaştırılmış). Nöropsikoloğunuz, sonuçlarınızı aynı yaştaki diğer insanlarla ve bazen de aynı eğitim geçmişine sahip kişilerle karşılaştırır (norma dayalı karşılaştırma).
Modern sağlık birimlerde nöropsikolojik testlerden elde edilen bulgularla genel klinik muayene, nörolojik muayene ve nöroradyolojik bulgular bütünleştirilerek tanı konulur.
Ne tür sonuçlar alırsınız ve bu sonuçlar ne anlama gelir?
Nöropsikoloğunuz, sonuçlarınızı açıklayan ayrıntılı bir rapor yazar. Bu rapor, hem güçlü yönlerinizi hem de beklenenden farklı performans gösterdiğiniz alanları belirler. Rapor, bu becerileri geliştirmek için öneriler içerir. Eğer gerekli görürse nöropsikoloğunuz diğer uzmanlara yönlendirme de yapabilir. Nöropsikoloğunuz size bir tanı koymazlar, ancak izninizle sonuçlarınızı sağlık ekibinizle paylaşırlar.
Testin sonuçlarını ne zaman öğrenirim?
Nöropsikoloğunuzun testleri puanlaması, sonuçları yorumlaması ve önerilerde bulunması genellikle birkaç hafta sürer. Bu süre zarfında, günlük işlere ve aktivitelere odaklanarak sonuçlar hakkında çok fazla endişelenmemeye çalışın.